Ambivalente tankar i romjula

Romjula er ikkje så heilag som resten av jula.  Eg har forstått det slik at nokon til og med er i arbeid desse dagane mellom jul og nyttår. Eg er ikkje det, og har heller aldri  vore det. Mitt yrke gav ikkje høve til å jobba i romjula. Eg slapp dei tingingane som mange andre må igjennom,  for å skaffa seg ein feriedag eller ein avspasseringsdag i denne veka. Å få juleferie i mitt yrke var avtalefesta.  Eg er usikker på om det var ein god avtale for meg. Kona mi, som hadde eit anna yrke, virka ofta litt oppstemt dei dagane i romjula då ho pakka matboksen og strauk på dør. Då hadde ho stått på kjøken og  kokkelert i dagavis, og syntes visst det var ålreit å få litt fri frå slikt. Forventningspresset på meg vart høgt desse dagane. Eg skulle vera både far, bestefar og kokk gjennom heile dagen.

Nå er det nye tider. Å vera kokk gjennom heile dagen er greitt nå i romjula. Kjøleskapet bugnar av pålegg på fat, ferdigkokt pinnekjøt, ribbe og juleøl. Å laga mat er eit for sterkt uttrykk å bruka på kjøkenaktiviteten. Det blir meir å setta fram godsakene som har oppstått i skapet. Lågkarbolivet har tatt juleferie og alt er enkelt.

Ute ligg snøen opp mot ein alen høg. Han reflekterer alle fargane i sollyset, og er difor skinande kvit. Men lyden absorberar han. Snøen dempar lyden, og verda blir så stille i slikt ver. Det er som om tida stoppar opp og freden trer så tydleg fram at han nesten er høyrbar. Høyrer du freden, seier eg til kona. Til og med brunsneglane har roa seg.

Eg har kokt delfiafett med solsikke- , lin- og sesamfrø i. Klumpen heng ute i forsythiabusken. Eit titals småfuglar sit takksame og hakkar i godsakene.  Det er rart korleis hugen kan endra seg med årstidene. Om sommaren kjeppjagar eg trasta som et opp rips-  og jordbæra mine. Om vinteren matar eg dei som best eg kan. Å både ha positive og negative kjensler for andre, er det som vert kalla ambivalens. Så er eg vel  ambivalent då, iallfall i høve til trasta og snøen. Han er vakker snøen,  men glattare enn såpa på badegolvet.

Slik er livet. Det har fleire sider. Ei framside,  ei bakside og ei beste side. I kveld tek eg fram bestesida mi. Då skal eg på julemiddag hos yrkesaktive vener. Ambivalensen er heilt borte. Eg gler meg.

Ein flott julekveld

Det er ennå jul, og alt for tidleg å seia vel overstått. Ein veit jo ennå ikkje for sikkert kva som kan skje.

Så langt har det meste gått etter planen, slik det skal gjera i jula. Nissen kom, ungane blei gladredde og magen vart luftig.  Gåvene var mjuke og harde, mange og spennande. Særleg høgt verdsette eg alle dei sjølvlaga tinga som kom til morfar/farfar frå barnebarna. Det var alt frå smelta stearin i ein klump til julenissar av  trolldeig, bomull og sjølvstrikk. Aldri har eg vel nokon gong hatt så mange pakkar å opna.

Ein tydleg og signifikant observasjon i år var at dei små gjevarane utstrålte vel så mykje glede når andre opna pakkane sine frå dei, som når dei opna eigne pakkar. ”Å eg glede meg til å sjå når du opnar den”, høyrde eg sagt. Då tenkte eg på Arnulf Øverland si Hustavle, redigerte ho litt i hovudet, til eg fekk denne versjonen:

Det er en lykke i livet

som ikke vendes til lede:

Det at du gleder en annen

det er den fineste glede.

Arnulf Øverland som var ateist, kommunist og riksmålsmann. Eg fraus litt på ryggen. Tenk å minnast han ein julekveld i Kvinnherad. Difor lot eg straks tankane gli over til folkehøgskulerektor Mikael Aksnes sitt kjende sitat:

Den største gleda ein kan ha, det er å gjera andre glad.

Eg var på trygg grunn igjen. Det var dette me så ofte skreiv i minnebøkene til kvarandre i oppveksten min. Så her følte eg meg på eit godt og rett spor.  Merkeleg nok slo og denne regla frå dei bøkene ned i hugen:

”Når du vert gammal og ingen vil ha deg, så sett deg på taket og la kråka få ta deg”.

Men eg lot straks dei tankane fara, og muntra meg opp med det me bruka skriva i jentene sine minnebøker

”Elsk din mann og stopp hans hoser, så skal du vandre på røde roser”.

Etter all denne poesien vart julekvelden gledeleg, fredeleg og livsbejaande. 

Ha ei fortsatt god jul!!

God Jul

Me førebur oss som du ser her, men tjuvstarting på jula er det ikkje snakk om hos oss. Me er strenge på slikt.  I alle dei åra eg kan hugsa, har me vore nøye med  det. Me blei opplærde slik på 40-50-talet. Ikkje snakk om å dela ut førjulspresangar eller å spretta juleskinka før jula var der på skikkeleg. Slik var det på Jesu tid og. Profetane hadde annonsert denne fødsel i århundrer, men dei tre vise menn delte ikkje ut gåver før tida var inne for slikt. Korkje røkelse eller myrra. Det skulle tatt seg ut!

Me starta ikkje feiringa før klokka 17 den 24. desember. Sølvgutane song jula inn på NRK då. Mor mi tende alle lys,  og far min kom inn frå eit tidleg fjøsstell. Me ungane hadde vore tvangslagde i nystappa halmsenger, for å sova i nokre timar før dette. Då skulle me  klara oss lenger utover julekvelden, sa dei vaksne. Me sovna aldri då, men skjøna jo litt etterkvart at det også var for at mor mi trengte litt tid for seg sjølv i juleførebuingane. Ikkje å undra seg over eigentleg. Det vart nok eindel tøffe tak før englane dala ned i skjul. Og når me kom ned loftstrappa med kvit skjorte,  slips og anna finstas, var juletorsken alt i gryta, appelsinene og dei heimeavla nøttene på  bordet og ingen krok var mørk.

Me førde denne tradisjonen vidare i eigen familie, når me sjølve blei vaksne og fekk ungar. Ei etablert sanning som det aldri vart stilt kritiske spørsmål ved. Ingen julemat på bordet før Sølvgutane hadde gitt løyve til det. Men akk, tida går og nye tider kjem. Når ungane våre kom seg ut i verda, fanga dei opp nye trendar. Me ante ingen ting om forfallet, før det som lyn frå himmel med eit vart gjort kjend  at fleire var fallen i synda. Det kom vedkjenningar frå fleire kanter at både pinnekjøt, ribba og sylta ikkje berre var prøvesmakt, men hadde vore på bordet fleire gonger lenge før jul. Det vart og sagt at ”alle gjorde slik”, liksom for å blidgjera oss.

Men sjølve held me stand. Noko førjulsbesøk i håp om å få prøvesmaka på godsakene,  har vore til fånyttes hos oss. Den skap- og  fryseboksansvarlege er streng. Det er vel difor at folket strøymer til i hopetal i  romjula og ved nyttår. Dei veit at på Husnes er det framleis att av julegodtene.  Hos oss varer nemleg julebaksten heilt til påskeferien, og me har ribbe med oss på hytta til påskeafta. Slik får me ei effektiv resursutnytting i både gode og vonde dagar.

Idag, vetle julafta, er eg så glad for at det berre er ein dag att til alt dette gode skjer.  Den gleda  eg kjenner ved dette,  vonar eg  fyller hugen din og kjære blogglesar. God jul til deg.

Eg har fått juleferie

I går var det avslutning før jul på den gamle arbeidsplassen min. Eg har delteke på dei fleste slike avslutningar sidan 1974. Då eg lot meg pensjonera for tre og eit halvt år sidan, var eg fast i tru og overtyding på at slikt skulle eg halda meg vekke frå deretter. Det var ein avslutta epoke i livet mitt. Eg ønskte ikkje å setja meg til framsyning ved pensjonistbordet. Dette rollebyte frå å vera yrkesaktivist til å bli  pensjonistpassivist og likevel delta på  slike seremoniar, virka kontradiktorisk og sjølvmotseiande. Kva hadde eg å avslutta nå som heile livet jo vart eit samanhengande tilvære av sommarferiar, juleferiar og påskeferiar. Då alle kalenderdagar vart raude.
Eg fekk invitasjon til deltaking i år og. Så igår møtte eg fram. Eg har jo vikariert ei veke og to kvart år sidan eg gjekk av, som det heiter. Det vart den offisielle grunngjevinga som eg nyttar om folk vil vita kvifor eg har endra haldning til det å menga meg med dei yrkesaktive.
Men eg nyttar ikkje denne forklaringa for å overtala meg sjølv. Eg finn beint fram glede i å møta tidlegare kollegaer anten dei då var vener, fiendar, meiningsfeller eller kverulantar. Eg får nyfika mi stetta på så mange slags vis. Det er greitt å halda seg oppdatert om pensjonistane sitt tilhøve til NAV og til eigen prostata. Eg syns det er spennande å observera endringar i psykososiale relasjonar, og å leita etter teikn på individuelle identitetskriser.  Åra på arbeidsplassen har visst sett spor, ikkje berre hos meg.

Ein amerikanar i garasjen

Eg har ein amerikanar i garasjen. Ikkje ein firhjuling. Dei lagar knapt nok slikt i Amerika lenger. Detroit, som eg vitja i 1969, ligg med brukken rygg. Denne  kongen i bilverda, har abdisert. Samlebandarbeidarane sit svoltne att, og Henry Ford snur seg i grava.
Min amerikanar er av eit anna slag. Fornybar, resirkulerbar og justerbar. Ei fjelledelgran. Førebels ligg ho innpakka i plastikknett og er korkje grøn eller glitrande. Fjelledelgrana har forvilla seg frå Rocky Mountain til Haugavegen. Nålene er så  blågrøne at ein skulle tru dei er smitta av kapitalistiske haldningar frå junaiten. Stamma er så tjukk at eg lurer på om treet kanskje høver betre som ved i omnen på ein dag som denne, då temperaturen ute ligg på minus 10 og vedlageret i boda forvitrar. Men det får gjera jobben som julepyntbærar og rotasjonsmidtpunkt for oss i kappgangen rundt ein einerberbusk først. "Så går vi rundt om ei fjelledelgran ..." vert det vel i år.
Juletreseljaren er ein driven kramkar. I år stod han i kuling frå aust mens temperaturen låg rundt 5 minusar. Folk bestemte seg fort for kva dei skulle ha. Ja den er perfekt , sa kona. Ho orka ikkje å dryga utvalsprosessen slik ho plar gjera når me handlar tre. Og vips så stod eg med ei fjelledelgran i neven og ei tom pengebok i baklomma. Dei har sine knep desse juletreseljarane. Men det visste eg jo. Yngste bror min lever Herrens glade dagar eit par månader rundt jul. Han er den fødte juletredyrkar og juletreseljar. Og om ikkje det er nok, har eldste sonen min også kasta seg inn i marknaden. Om det er lagnaden eller legninga som styrer dette, veit eg ikkje. Men juletida er jo Herrens glade dagar, så dette er i god kristleg tradisjon.
Onsdag skal eg ut i garasjen å skjæra vekk nettembalasjen rundt fjelledelgrana med snekkarkniven min. Eg skal kvessa øksa, finna ein 2x4'' plank å leggja som hoggeunderlag på golvet, for så å gå igang med å øksa til nedste del av stamma, slik at ho glir greit ned i juletrefoten. Så hentar eg fram Biltema-saksa, og klipper dei greinene som sit for langt ned mot golvet. Eg tek meg ein krypetur på det iskalde betonggolvet i garasjen for å sikta, og for å finna ujamne greiner som må vekk. Eg reiser meg og prøver ofte fåfengd å rista av meg barnåler og vese gras, som har sett seg fast i fleecejakka og i nakkehåra. Alt må vera skikkeleg gjort, før eg ber treet inn i stova. Eg vil ikkje risikera å bli send ut att i kulda for å gjera jobben ein gong til. Det er både pinleg og øydeleggjande for julestemninga.
Eg vonar amerikanaren er samarbeidsvillig. I prinsippet hatar eg alle juletre amerikanske som europeiske,  før dei er ferdig pynta og står inne i stova. Då syns eg det er stas. Særleg feien vert eg om eg får auge på nokre pakkar under treet. Då kjenner eg at noko er på gang.
Men to ord kvernar tydligare og kraftigare inni hovudet mitt for kvar desembermånad som kjem. Dei vil liksom ikkje sleppa taket og gi meg fred. Plastic, fantastic. Dei står flotte på Europris. Eg trur den sorten og kjem frå Amerika. Ikkje fornybare, men evigvarande. Dei kjem med påmontert fot og stjerne i toppen. Dei kan rotera og spela Christmas songs og Stars and stripes. Jammen har me mykje å takka amerikanarane for. Eg får sjå til neste år...

Observasjon og tolking rundar år

Kalenderen min syner at eg har blogga på denne sida i eit år idag. Eg er usikker på kvifor eg starta denne hobbyen. Kanskje eg sakna å bruka pc-en til noko anna enn berre å flaksa rundt på nettet. Eg hadde jo i fjor vore heiltidspensjonist i drøye to år, og trongen til å produsera eit eller anna vakna til live att. Ikkje det at eg produserte så mykje dei 33 åra eg veiva rundt kateteret, men eg hadde alltid mellom øktene hatt ei roleg stund for meg sjølv for å summera opp, og planlegga neste undervisningsdag. Førebuing, kalla me det. Eller ofte berre buing.
Det å setja seg ned med eigne tankar, la dei driva gjennom siste dagars hendingar, assosiera, setja ord på  refleksjonar og få ha hovudet mitt heilt for meg sjølv, var kanskje det eg oppsøkte når eg starta med bloggskrivinga. I tillegg ville eg gøyma meg vekk når husreigjeringa herja som verst.
Det har blitt 164 innlegg sidan eg starta. Rundt rekna er dette 164 A4 sider. I høve til Knausgård sin produksjon på 3000 sider i løpet av 2,5 år, er dette småtteri. Men Karl Ove har jo både skrivestove og blottarlyst. Hos han, berre renn det meste ut av seg sjølv. Eg må  pressa orda fram, og hjelpa meg både med nynorsk ordliste og med Wikipedia. Knausgård seier at siste åras produksjon, "Min Kamp", er livsverket hans. Han trengde å skriva dette i eit forsøk på å finna ut kva han har vore med på hittil i livet, og korleis det har bygd/øydelagd sjela hans. For eigen del har eg ikkje slike ambisjonar med skrivinga. Men ein viss terapi ligg det nok i den.
At folk les bloggen min er kjekt, men underordna. Innlegga veks fram som ein konsekvens av at eg ønskjer å halda hovudet over vatnet. Ønskjer å fordriva demensteikna. Og når eit innlegg er ferdig, får eg ein slags kjensle av at no er eg klar til å møta ein ny dag. Eg er på ein måte budd. Nett som i jobben. Når førebuinga var ferdig, møtte eg i klasserommet og såg sanninga beint inn i auget. Oppreist, stødig og glad.
Men ein seier jo at augene er det første ein blir blind på så kanskje eg såg syner, og at det heile berre var hallusinasjonar. Det gjer ingen skildnad for meg. Livsløgn er oftast eit betre fundament enn all livsens sanning.

Dette las eg i år

Eg sparar på pensjonen. Bøkene er så dyre, så det er sjeldan eg kjøper slikt. Eg melder meg inn i diverse bok- og bladklubbar, mottek dei gratiseksemplara som eg kan velgja meg ved innmeldinga, og mottek i tillegg ei velkomstgåve. Så avbestiller eg dei bøkene som er til sals for resten av abonnementsperioden. Eg må sjølvsagt passa nøye på at ikkje månadens bok hamnar i postkassa mi, men slikt er ikkje problem for ein pensjonist med god tid og mange passord bak øyra.
Velkomstgåvene utanom bøkene, er fine gåver. Berre dette året har eg motteke to sett med biffknivar, ein mp4-spelar, ein Fm-transmitter og ein handholdt gps-navigator.
Dei fleste bøkene eg les, betalar Kvinnherad kommune for. Eg reserverer dei på nettet og hentar dei på bilioteket når sms-meldinga derfrå seier at bøkene er ledige. Det har blitt til at eg brukar i aukande grad å reservera lydbøker om dei finns for det eg ønskjer å lesa. Det er jo slik at det første ein blir blind på ikkje er øyrene, men augene. Iallfall hos meg.
Historikken på biblioteksida mi," Mappa mi" som det heiter der i gården, viser at eg har jobba meg gjennom desse bøkene i år:

Roy Jacobsen:                Vidunderbarn

Karl Ove Knausgård:      Min Kamp 1

Karl Ove Knausgård:      Min Kamp 2

Karl Ove Knausgård:      Min Kamp 3

Karl Ove Knausgård:      Min Kamp 4

Karl Ove Knausgård:      Min Kamp 5

Lars Saabye Christensen: Maskeblomstfamilien

Gunnar Staalesen:          Vi skal arve vinden

Lars Saabye Cristensen: Visning

Karin Brunk Holmqvist: Potensgiverne (der eg førebels berre er klar for start)

Når nissen kjem

Det er 11 dagar til julekvelden. Spørsmålet om kor kona og eg skal hen då, er forlengst avklara.  I den livsfasen me nå er i, er det ikkje lenger sjølvsagt at ungane kjem til oss på julekvelden. Det er lenge sidan fleire av dei sa nok er nok, og ville skapa eigne tradisjonar i eigen heim med eigen ektefelle og eigne barn på julekvelden. Nett slik deira foreldre gjorde seint på 60-talet.
Som student i Bergen frå 62 til 68, og barnlaus fram til 66, var det ein sjølvsagt sak at ein i god tid før julekvelden sette seg på Nattruta, som då var den viktigaste kommunikajonen mellom Bergen og Stavanger, med anløp mellom anna i Haugesund. Det var ein guffen tur med mykje folk og masse fe. Ikkje alle vart fulle på turen, berre dei fleste. Å spandera på seg lugar, vart for råflott. Turen sørover starta kl 22 frå Nattrutekaien i Bergen, og kl 05 la båten til i Smedasundet. Så det blei å traska rundt og prøva å finna rolege avlukke for å få sova litt. Ein gong fann eg eit mørkt, avskjerma kott å slappa av i. Eg kvelva meg nedpå det eg i mørket syntes å gjenkjenna som ein slags skipskasse. Ei slags julekrybbe så og seia.  Der duppa eg av, og oppdaga ikkje før etter ein times tid at Nattruta og transporterte likkister med innhald. Etter den turen vart det Vingtor og eller Sleipner for meg.
Men når me nærma oss 1970 ville me ikkje reisa heim til julekvelden lenger. Mor mi klaga og lokka det ho var god for, og det var jo ikkje småtteri, utan at det hjalp. Me var ikkje til å flytta av flekken i den saka. Så me byrgja bygge eigne julekveldtradisjonar, kona, eg og dei 2 gutane, som var vår familie den gongen.
Nå er det andre som har overteke dette byggearbeidet. Sjeldan er det at nokon av dei ønskjer å dra frå eige hus julekvelden. Men me sit likevel ikkje aleine, kona og eg. Alltid vert me sjekka opp tidleg i desember. Kva er juleplanane? spør dei. Nei, seier eg. Veit ikkje ennå. Så ordnar det seg alltid med ein juleinvitasjon. Eg kjenner ikkje spelet i kulissane. Kanskje dei kommuniserar saka seg imellom og finn ut kven som skal "ha dei iår", for alt det eg veit.
Men så kjem romjula, og då blir det alltid folkerikt i heile huset hos oss. Slik også iår. Me syns det er greitt at me på denne måten slepp å sitja aleine når julenissen kjem.

Fredsprisen

Dei festar i Oslo idag. Nokre kinesarar har skrive eit så framifrå manifest, at mange meiner ein av dei skal heidrast. Liu Xiaobo vart den heldige. I vesten likar me slikt. At nokon står fram og opponerar mot styresmakter som ikkje styrer etter våre køyrereglar. Det syns me er modigt, klarsynt og rettvist. Kinesiske styrersmakter må få fingeren ut. Demokratiseringa går for seint. Dei økonomiske reformene som starta i 1980-åra, er ikkje fulgt opp av politiske reformer. Her er både Vesten og dissidentmiljøet i Kina einige.
Dei styrande i Kina undrar seg, eller rettare sagt er forbanna. Denne klovnekomiteen som eit år gir fredsprisen til presidenten i ei krigførande stormakt, for så neste år å skapa globalt kaos ved å gi prisen til ein kriminell, slik dei ser det. Dei liker ikkje dette, og dei likar ikkje Norge lenger. Stoltenberg hatar dei, og gjorde som om dei ikkje ein gong såg han i Cancun hin dagen. Og han som trivdes så godt i Beijing at han på ekte norsk vis kasta seg på sykkelen, og tråkka gjennom gatene der. Kinesarane likte ikkje det heller. Slikt gjer ikkje ein statsmann på besøk i Kina. Men stakkars Jens kjende ikkje den kinesiske kulturen. Eg har tilgjeve han.
Men så kom han og med sine sosialøkonomiske analyser av landet: "Knapt noe annet land har gjennomgått så store endringer over en så kort periode som Kina", sa Jens i 2007."Økonomien i Kina har gjennomgått en revolusjon. Det har skjedd mer på et par tiår enn på et par hundre år i den vestlige verden", sa han og. 
Men så er det dette med demokrati då. I Norge er me under fem millionar menneske som alle meiner å ha rett til å hevda meiningane våre. Det vil bli nokre fleire meiningar som skal fram om 1,3 milliardar kinesarar skal hevda alle sine. 
Nobelkomiteen meiner det skal vera mogleg. Prisen i år " var både nødvendig og formålstjenlig ", seier Jagland i nobeltalen sin i dag, og blir heidra for å ha halde ein god og balansert tale av dei vestlege ekspertane.  Sjølv er eg usikker. Kan ein gigant som Kina eksistera med eit styresett etter vestleg demokrati-modell, skal tru? Det finns døme på misslykka forsøk på slik tilpasning andre stader. 
Eg kjenner ingen kinesarar. Difor veit eg ikkje kva kinesaren i gata syns om tilværet sitt. Ein og annan kineser har vel kanskje fått med seg at det finns eit land som heiter Norge. Men mange skjønar ikkje kva me driv på med. Ein kinesar på gata sa det slik: "Xiaobo er ingen kjend person for oss, det går jo ikkje an å googla på han eingong".
Me får sjå kva som skjer. Kritikken blir vel helst av politisk karakter. Så eg reknar med at for bror min sin del blir det "business as usual". Få nordmenn kjenner Kina som han, og han veit å sno seg den karen.

Mosjon med meining.

Vinterens første snø kom i natt. Ikkje store mengder, men nok til at det irriterte meg i dag tidleg, når frosten beit tak i den våte snøen og klaka han til eit hardt glasurlag i innkøyringa. Det kan koma meir, tenkte eg. Då er det utrivleg med slikt i botnen.
Snø i innkøyringa er det berre eg som ser på som ei utfordring. Korkje firhjultrekkaren, kona eller naboen lar seg merkje med slikt. Dei let humla suse, og skrevar seg til og frå huset i den tru at slikt høyrer vinteren til. Det er ei feiloppfatning av verkelegheita. Hadde Vår Herre meint det slik, hadde han ikkje gjennom Fiskars stilt til rådvelde eit breitt sortiment  snøskuffer med aluminiumsskaft og ergonomisk grep.
Eg har utstyret i orden, men manglar mosjon. Nett som på 1990-talet. Då kasta eg meg på joggebølgja, og halsa rundt i den såkalla Kvinnherad-karusellen på jagt etter betre puls og meir svette. Eg skulle trena meg opp og få ein sunn kropp i ein sunn lekam. Utbytte var magert. Det likna litt på aksjeutbytte mitt på den tida. Mykje investering, lite avkastning. Den einaste eg hadde bak meg i mål var redaktøren for lokalavisa. Ei heller skrinn måloppnåing og lite å vera stolt av.
Då er det heilt annleis med den mosjonen eg får ved snørydding i innkøyrselen. Der ligg eg i teten frå start til mål. Transpirasjonen er fullt på høgde med den eg hadde i Kvinnherad-karusellen, og eg kjem sliten men glad i mål. Dette kallar eg meiningfyll mosjon for musklane,og estetisk nyting for resten av kroppen .
Let it snow, let it snow.

På isen.

Nå har frosten herja i tre veker rundt meg og mitt pensjonisttilvære. Eg har verna meg som best eg kan, med dobbel ullbrok, øyreklaffhua og gode om ikkje vakre, vetter. Eg har bygd meg opp eit isolerande fettlag både rundt vomba og under brystvortene. Fettlag som har vore gode å ha når vinteren har bite frå seg med blåe og tosifra Celsiustal.
"Alle" vatn i Hordaland er skeiseklare, med unnatak av vatnet vårt som framleis er usikkert. Dette vatnet der Jonas Lie langt ute på ein holme, fridde til kusina si Thomasine. På holmen som går under namnet "Ja"-holmen, svarte Thomasine ja i følgje sagnet. Hadde ho noko valg skal tru. Det er langt frå Ja-holmen og inn til land utan båt. Mange ror ut dit sommarstid, og ikkje alle er ukyssa når dei ror attende.
"Isen er utrygg", har Sør Norge Aluminium på plakaten sin ved nordenden av vatnet. Dette er til stor glede for badande svanepar og ender, som ennå kan vaska skiten av seg i open råk der. Men det er til stort vonbrot for ungar, som har investert bursdagspengene sine i nyinnkjøpt skeiseutstyr. Sjølv syns eg dette har vore berre greitt. Eg har vakse utav skeisene mine, og har gløymd Fred Anton Maier stilen. Sjølv om eg framleis, eg meiner utan skeiser, kan gå med armane bak på ein framoverlutande rygg, er liksom elegansen forsvunne. Eg reknar skeisekarriera mi som avslutta. Eg har definitivt lagt opp.
Men igår fekk eg meg ein støkk.  Barnebarn ringde på døra mi med nye skeiser dinglande i skolisser rundt halsen. Blir du med på isen morfar? Nei isen er utrygg , seier eg, og sender ein varm tanke til Norsk Hydro, som ennå ikkje har avvikla alu-verket, og som fortset og pumpar oppvarma kjølevatn ut i nordenden av vatnet. Men skulen har sprøyta fotballbanen, me skal dit, seier dei. Søren og, tenkjer eg. Har ikkje desse skulevaktmeisterane anna å gjera på? Må dei driva å isleggja store opne plassar i nærmiljø der ungane skal spela fotball. Desse nymotens Valle Hovin greiene med kunstisbanar, høyrer ikkje heime hos oss.
Eg har ikkje skeiser, seier eg. Det gjer ikkje noko. Kjekt om du blir med likevel, meiner dei. Då smeltar det djupfrosne hjarta mitt, og eg kler meg. På med dobbel ullbrok, øyreklaffhua og gode om ikkje vakre, vetter. Ta på deg gode glisko, seier dei. Det er kjekt å skli bortover isen. Det prøvde me igår. Og så må du ha hjelm på. Det har lærarane på skulen sagt.
Svarten. Alt det lærarane skal leggja seg borti nå om dagen. Før i tida skulle skulen gi ungane ei kristleg oppseding, og gjera dei til gagns menneske. Nå tek dei heile ansvaret frå elevar og foreldre. Ikkje berre skal dei matast av skulen, dei skal og kle seg etter vedtekne føresegner.  Eg har ikkje hjelm, seier eg. Men eg har eit godt og sterkt hovud.
Så la vi avstad. Avstad for å skriva skeisehistorie. Eg og dei to barnebarna. Det var deira debut i dag. Dei skulle debutera i den edle skeisesporten. Noko heilt nytt for dei. Og eg? Jo min jobb var å vera med, og med min jubel "å skyve løperne frem", som Jan Erik Vold formulerte seg ein gong.

PS: Idag melder dei lokale nettavisene at vatnet er trygt. Eg gjer meg klar til å utvida arenaen. Og med den omtala varmestova like ved vatnet (http://www.husnesnett.no/no/nyhende/1215/), skal eg nok la meg lokka med.

Elektriske knep

Harald Hårfagre hadde ein visjon. Han ville samla Noreg til eit rike. Han kjempa for livet i Hafrsfjord. Ved å sigra der i 862, utvida han kongeriket sitt frå berre å vera Sogn, til å verta heile Vestlandet frå Rogaland til Stadt. Denne biten av Noreg er det Statnett i dag kallar NO5. Den femte biten av Noreg.
Eller slik dei seier det: "Det er de nordvestlige delene av Rogaland samt vestlige deler av Hordaland og Sogn og Fjordane som fra i dag (mars 2010) er et nytt markedsområde, NO5".
Statnett har altså fragmentert kongeriket attende til Hårfagre si tid. På det viset kan dei marginalisera inntjeninga. Tyna mest mogleg ut av eit frysande folk. Nett slik kongane på Hårfagre si tid og gjorde. 
Ingen høyrer på Terje Riis-Johansen som vil ha eins straumpris i landet. Den karen får liksom ikkje noko ting til lenger. Han må som Harald Hårfagre, finna seg i at det ikkje berre er han som styrer i Noreg. Ikkje eingong på det feltet han er sett til å styra.

Men eg skal lura Statnett og tek alle middel i bruk. Eg følgjer spotprismarknaden dagleg. For inneverande veke var variasjonen i straumprisen slik figuren til høgre viser. For to dagar sidan var pristoppen høg, og eg var ikkje sein om å setja hengelås på vaskemaskin, tørketrommel, oppvaskmaskin og andre straumslukarar den dagen. Kva skal me ha til middag?, spør kona. I dag blir det kaldtbord, seier eg. Så les eg av målaren, og rapporterer gjennom nettsida til energileverandøren min om mitt vetle straumforbruk denne dagen.
På dei dagane då kurva ligg lågt, er aktiviteten høg i huset. Då durar og går alt av elektriske apparat til ein rimlegast mogleg pris. Eg les av målaren og rapporterar inn på nytt.
Innraportering av straumforbruket vil eg gjera kvar dag. Ingen skal få det på meg at eg brukar mykje av den dyraste straumen. Så når eg brukar mange Watt vert det bokført til lågast mogleg pris. Ein bieffekt av denne aktiviteten min er all mosjon desse opp og nedturane i trappa til målaren gir meg. Det er og noko som varmar.  
Og om det så skulle visa seg at kona trumfar gjennom ein klevask på ein dyr dag, ja då finn eg fram magneten min. Det vert ikkje mykje rotasjon i teljaren når eg set den karen på plass. Og så vert det fred i huset.
Som sagt, eg tek alle midlar i bruk. I mi verktykasse er det mange reiskap, og eg har ikkje skada meg på nokon ennå.

Adventskalenderen min.

I dag, den 1. desember, ber eg adventskalenderen min ned frå loftet. Eg fekk han til bursdagen i november 2008. Den er laga av dorullar, og bak produksjonen står fleire av barnebarna mine. Det er den delen av dorullen som er att når alt papiret er oppbrukt, som er råmaterialet. Den harde, brune rullen som eg stundom fortvila prøver å flengja frå kvarandre i trengjande stunder når det kvite, mjuke papiret er oppbrukt og nye rullar ikkje er å oppdriva.
Desse dorullane er nå vakkert kledde med farga papir, og fylte med snop og med papirlappar som ofte har overraskande meldingar. Gi mormor ein klem, kan det stå. I dag kjem vi på kaffibesøk, kan det stå på andre. På slike dagar er den tilhøyrande dorullen rikeleg påfylt med sjokoladebitar. I åra som har gått etter produksjonsåret i 2008, har eg teke vare på denne gåva etter at adventtida er over og snopet og beskjedane er ekspedert. Kvart år er difor påfyll til denne adventskalenderen blitt ein fast del av bursdagspresangane mine i november.
Adventskalenderen er ein gammal tysk skikk frå tidleg 1900-talet. Eg hugsar den gamle typen kalender der det var luker, ei for kvar dag. Bak lukene var det fromme bilde med motiv frå bibelhistoria. For oss som var barn på 1950-talet, var slike adventskalenderar spennande og nervepirrande opplevingar. Me prøvde ofte å få opna ei luke utanom tur. Det var ikkje enkelt å få til, for foreldra var nøye på at reglane vart følgde. Å klara opne ei luke utan å rive lokket sund, var ikkje enkelt. Perforeringsteknikken under produksjonen var svært primitiv på 50-talet. Og så var det dette med å klara skjule at ein hadde tjuvkikka i den luka som det stod 24 på lenge før tida. Ofte vart det lagt stor kløkt for dagen for å klara avsløre syndaren.
I våre dagar er det ikkje bibelhistoria som openbarar seg i adventskalenderane, korkje i dei ein kan kjøpa til hunden sin eller dei elektroniske som e-postkassa er full av for tida. Eitkvart reiseselskap med respekt for seg sjølv, og utallege butikkkjedar freistar med det dei kallar julekalender med flotte premiar. For meg vert dette ikkje berre i overkant, men langt utanfor interesseområdet.
Eg kosar meg med dorull-kalenderen. Den er meir enn god nok for meg. Eigentleg litt i overkant den og, når eg tenkjer på karbohydratane. Men klemmen til mormor skal eg nok manna meg opp til å gi.