Middagslur mot stemmerett

Det er valkamp. Å ja, eg merkar kampen både i sosiale og usosiale media. Men TV, podcaster og mobil kan eg jo skru av og på etter eige ønskje.Postkassa derimot er ikkje så enkel å ha med å gjera. Eg har limt på lappen eg fekk på posthuset: «Nei takk til uadressert reklame», seier den. Likevel blir blåe brosjyrar pressa inn som ubudne gjestar, skulle tru partia har fått frikort frå både folkeskikk og samtykkelappar. Kan ein verkeleg stemme på eit parti som ikkje klarer å lese/gir blaffen i ein slik klistrelapp? Eg vurderer å skru ned postkassa eller eller i det minste klemme sprekken igjen til valet er over.

No i sommar fekk vi samtykkelova. Ho handlar om noko heilt anna, men prinsippet er enkelt: ingen skal oppleve noko ufrivillig. Når eg set «Nei-takk»-lapp på postkassa, så tyder det at ikkje  noko slikt skal inn i den sprekken. Det er eigentleg ein forsiktig versjon av samtykkelova i praksis. Eg seier pent «takk, men nei takk». I senga held det med ein munnleg versjon, meiner lovsmedane. I postkassa verkar ingenting. Her blir brosjyrar stappa inn – politiske trojanske hestar, forkledde som «informasjon».

Og så dørklokka. Midt i middagsluren! To raudkledde står der, smilande og glade, og vil minne meg på å stemme. Jau takk, men eg er berre 82 – ikkje dement. Eg veit kor vallokalet ligg, og eg kan sjekke kalenderen sjølv. Eg klarer heilt fint å finne ut av det utan å vekkast frå middagsluren. Nokre dagar vurderer eg å demontere dørklokka for å handsame ubodne ringjingar.

Slik går kampen om makta i år, slik som i alle år: med nebb og klør, med dørbjeller og reklameinnstikk. Sperregrensa på 4 %? Jau då. Men kva med moralgrensa på 0 %? Den har visst fått dipensasjon.

Eg har alt førehandsstemt. Mest for å få fred, trudde eg. Men også for å kunne lene meg tilbake og nyte showet. Det kjennest som takeaway-demokrati: levert på førehand, utan kø, og med ekstra dipp av stillheit.

Likevel er det noko fint med alt maset òg. At folk faktisk bryr seg, at partia kjempar for kvar røyst, og at vi lever i eit land der dørklokka ringjer fordi nokon vil minne deg om retten til å delta. Dei kunne kanskje latt meg sove, men dei vil i det minste at eg skal vere vaken i stemmelokalet. “Eg har stemt”, seier eg. “Fint, og ha ein god dag”, seier dei.

Så sjølv om eg murrar, smiler eg litt òg. Demokrati handlar ikkje berre om å styra landet – det handlar om å vera med å bestemma. Og det er eigentleg verdt både ei postkasse med plagsame brosjyrar,  og ei uvøren dørbjelle. Sjølv middagsluren får ofrast for stemmeretten – men berre annakvart år.

Når tastaturet blir belønna med eit kyss

Denne veka har eg vore i tøff kamp mot både Altinn og Brønnøysundregistrene. Eg seier ikkje at eg er ein helt, men det føltest som å gå tre rundar i bokseringen mot ein tungvektsmeister i byråkrati. Eg la under meg den eine sakshandsamaren etter den andre – som dominobrikker fall dei, ein etter ein.

Men det verkeleg store oppgjeret kom då sjølvaste seksjonsleiaren entra ringen. Ho såg på meg over brillene, eg såg tilbake med mitt einøgde stålsyn, og så sette eg inn den avgjerande uppercutten. Etter den sa ho «Vi må vedgå at du har rett, og vi har gjordt feil"

Hurra! ropte eg til PC-en min, og i eit anfall av kjensler kysste eg tastaturet med tungeberøring midt på G-tasten. Eg kom ut av det levande, og med sigeren trygt i lomma. Ja, nesten som å springe maraton med bind for augo og likevel klare å krysse målstreken .

Og kva skjer når ein mann har seira over skjema, sakshandsamarar og digitale junglar? Jau – då dukkar sonen min Roar opp, ikkje med gull og røkelse, men med ein pose raudvin frå Polet. Dermed fekk vi feira siger’n på verdig vis: med glaset i handa, beina på bordet, og byråkratiet liggjande i kne.

Neste veke ventar fleire tak. Det er meldt møter på rad og rekke, og eg veit at nokre av dei kan vere like utfordrande som å finne ein ledig parkeringsplass i Bergen sentrum på ein regnfull dag i oktober. Men eg kjenner på ein slags indre ro – for når ein mann først har vunne ein duell mot sjølvaste Brønnøysundregistrene, då er sjølv kommunale møte berre som å klappe ein katt som ligg på fanget mitt og maler.

Så eg går hausten i møte med shorts på altanen, medan vepsen surrar svolten rundt føtene mine, og noravinden får legghåra til å flagre. «Tøffe gutar likar dette livet,» seier eg til meg sjølv, og smiler over at eg held koken i møte med byråkratiet. Med eit lite glas raudt ved sidan av veit eg at sta folk alltid vinn til slutt – og at ein god dose humor gjer hausten mykje varmare.

London leverer

              

Eg traff Churchill i The House of Commons. Han såg både myndig og røykesjuk ut, og eg mistenkjer at han hadde whiskyen trygt plassert i indrelomma. 

                                                                                         

På andre sida av rommet stod Maggi – eller “Jarnkvinna” som nokon kalla Margaret Thatcher for.  Begge to, kvar på sitt vis, dominerande representantar i si tid.

Eg og Magnhild (også kalla Maggi på hi sida av Nordsjøen) var i Metropolen ei lita veke og fekk anda inn atmosfæren nå rundt 5 år  etter Brexit. Britane slit nå, og for oss turistar blir det litt ekstra styr for å koma inn og ut av dette landet som har gjort seg endå meir utanfor enn gamlelandet vårt. Dei har ikkje brekt ryggen på Brexit, men ligg kanskje med nokre kramper i muskulaturen nedanfor kneet. Likevel står dei framleis oppreist – om enn i kneståande.

Vi budde i Bayswater, eit godt utgangspunkt for både t-bane, park og pub. Stampuben vår vart Victoria Pub – utan fotballskjermar og anna irrelevant støy – eit sjeldan funn i London.  

Nokre pubar eksiterar som før, medan andre ikkje er å finna, sjølv i heilt edru tilstand. Borgar og slott overlever ved å sleppe inn turistar for høge summar – summar som må gongast opp med nesten 14 før prisen i norske kroner gjev deg bakoversveis.

Vi åt både sakralt og nasjonalt – i St. Paul’s og i National Gallery. Mat som sikkert var både velsigna, nasjonalromantisert og multiprosisert.

Det vart lunch på Themsen og neglebiting i svevebanen over same elva – ei elv som glinsar i brun maisenna, med eit lite sus av at ho har opplevd meir enn ho fortel. 

Vi meska oss med grøn suppe i Covent Garden medan dansande musikarar spela Vivaldi, og ein operasongar framførte Pavarotti med ei bassrøyst så flott at Magnhild ville invitera han med i Loddefjordkoret, og ha han med på korseminar. 

Og så var det konserten, då. Obligatorisk for alle nordmenn i London.

Denne gongen vart det Starlight Express med musikk av Andrew Lloyd Webber – i Wembley Theatre, like ved tennisarenaen. Eit imponerande sceneshow der alle skodespelarane suste rundt på rulleskøyter i timesvis, i eit tempo og eit lydnivå som gjorde at Magnhild fekk øyrevoks på fingertuppane.

National Railways og The Tube fekk sin solide del av reisekassa. Utstyret i undergrunnen er i det store og heile gamalt – men gamalt skal ein ikkje kimse av. Det fungerer ofte.

Å sitje sidevegs i vogna og late som ein ikkje ser på dei tvers over, er krevjande. Men slik gjer ein det i London. Det er good behavior.

Særleg viktig er dette om du seint på kvelden plutseleg oppdagar at du sit åleine i vogna saman med ein skikkelse under mørk hette, med jernpiggar rundt handledda og ring i både nase og lepper. Då ser du ned, sit musestille og pustar fort – men lydlaust.

Det vart ei veke som tok pusten frå oss på mange slags vis. Kanskje var høgdepunktet siste dagen, då vi eigentleg berre skulle slentre rundt for å få tida til å gå før flyet gjekk: Covent Garden gav opplevingar for både gane, øyre og auge.

Og så kjøpte Magnhild is til meg – på Embankment.  Bare lekkert.

Slik endte vi opp, siste dagen i London, med kvar vår is, utan bråk, men med akkurat passe mykje engelsk sjel. Churchill stod framleis rakrygga i minnet, Jarnkvinna like skarp i blikket. 

Brexit eller ikkje – London held stand. Byen har si eiga evne til å blande det storslagne med det litt skranglete, akkurat som ein pubstol som har sett betre dagar, men som du ikkje vil bytte ut for alt i verda. 

Så vi drog heim att med hovudet fullt av lydar og lukter, og hjarta fullt av alt det som gjer at London aldri er feil.

    

På sporet av Winston

Eg pakkar kofferten med pass, mobiltelefon – og ein liten porsjon frekk optimisme. Målet for turen er London, men eg har eigentleg større planarar enn berre å sjå Big Ben. Eg håpar å møta Winston Churchill. Eller, om ikkje han har tid, kanskje sjefen hans.

Henrik den åttande reknar eg ikkje med å treffa. Han er vel allereie oppteken med å bytta koner eller posera for nokre overbetalte malarar. Men eg kunne gjerne invitert han til ei lita pratestund i Drivhuset her heime. Litt té, kanskje – men for Winston må eg sjølvsagt finna fram whiskyen.

Eg har byrja og førebu meg grundig. I tilfelle eg faktisk møter Churchill, har eg øvd meg på å seia «We shall fight on the beaches» utan å høyrest ut som eg har fått ein peanøtt på  i halsen. Eg vurderer også å kjøpa meg ein liten bowlerhatt – men er redd eg berre kjem til å sjå ut som ein bortkomen turist som har gått feil og hamna i eit kostymelag.

Pakkinga går føre seg etter prinsippet «alt kan koma til nytte». Det betyr at kofferten allereie inneheld ein regnfrakk (obligatorisk i London), eit par komfortable sko (for å springa etter dobbeltdekkarbussar), og ei notatblokk – til å skriva ned alt som skjer i tilfelle eg endar opp på pub med Boris Johnson.

Eg har også sett av tid til ein tur i svevebanen over Themsen. Derifrå har eg tenkt å speida etter Winston. Kanskje ser han meg og tek til seg Franklin D. Roosevelt sine ord frå 16. september 1942: “If there is anyone who still wonders why this war is being fought... let him look to Norway.” Eg trur han ville gjort desse orda til sine eigne – berre fordi han ser denne sta nordmannen med bowlerhatt som står der og vinkar.

Og sidan eg først er i London, kunne eg tusla innom Abbey Road og nynna på Beatles sitt Here Comes the Sun, som George Harrison skreiv på våren 1969 i Eric Claptons hage etter ei lang vinter med bandproblem og tidleg vårsol.

Men det er ikkje alt: Der, midt på fortauet, går eg – Gunnar – hand i hand med sjølvaste Vera Lynn, og ropar ut som sjølvaste A-ha: Take on Me. Ho svarar med We`ll meet again mens ho forsvinn bak Brick Wall i Abbey Road.

 Det blir ein tur med både høge ambisjonar og låge odds. Men om eg ikkje møter Churchill, sjefen hans eller Henrik den åttande, så har eg alltid Drivhuset. Der kan eg servera té og visa fram kvinnfolk for Henrik VIII, whisky til Winston – og ein god dose småprat til kven som helst som måtte finna vegen inn. Skulle Winston forvilla seg til mitt nabolag ein dag, trur eg han ville lika seg. Og om ikkje, ja… då får eg berre drikka opp whiskyen sjølv og setja glasa trygt tilbake i skapet. Dei kan venta til neste gong London kjem til meg.

Kvitvin og etterklang

Eg sit åleine på altanen. Glaset med kvitvin står halvfullt – eller halvtomt, alt etter dagsform og filosofisk innstilling – og lufta har ein sånn ro som kjem når huset har vore fullt av liv, og plutseleg ikkje er det lenger.

For berre ei stund sidan var her latter og lått. Eg har hatt besøk av jentene mine – dotter og barnebarn, fleire generasjonar med livsglede, tydelege meiningar og varme smil. Eg seier jentene mine med eit visst alvor. For sjølv om eg ikkje eig dei, så bur dei i hjartet mitt på ein måte som berre dei kan.

Slikt gjer noko med ein. Det var ikkje store programmet – litt prat, litt mat, ein is som nesten smeltar i juli- varmen her på altanen i Seniorsenteret.  Men det var ekte. Og det gjer meg mildt oppløfta. Dei unge pustar liv i gamle minner. Iblant tenkjer eg: "Eg var jo slik eg òg – ein gong."

Eg hugsar den tida då eg sprang, bar, planla såg framover med ein sjølvsagt idé om at alt låg føre meg. No ser eg mest attende. Men det er ikkje berre vemod i det – det er òg glede. Eg har noko å sjå tilbake på. Det har vore levd, alt dette.

Ingen spør meg lenger om kvifor håret mitt er kvitt. Det er ingen mysterium. Det kjem av vêr, vind, gener, erfaring – og litt ungar, for å vere ærleg. Det kjem av å ha elska og mista, ledd og levd, og stått i storm utan å gå heilt skeiv.

Når dei har gått, dei yngre og dei større, og det blir stilt i huset att, kjem det ein slags etterklang. Eg kallar det ikkje einsemd – det er meir som ein stille ettersmak av noko godt. Eg treng det. Eg smattar på minna som ein god vin, og tenkjer at det er godt å vere den som får besøk. Og endå betre: den som blir hugsa.

Eg reiser meg etter kvart. Glaset er tomt no. Eg vaskar ikkje opp med det same – det får stå som eit vitne om at livet var innom, også i dag.

Stunder som varer lenger enn besøket

Dei er vaksne no, barnebarna mine. Tida har gjort det ho alltid gjer – rusla vidare, litt for fort, medan eg stod att og lurte på kor det blei av dei små hendene som klatra opp i fanget mitt. No har dei førarkort og eigne bilar. Og det kjennest både rart og vakkert. Men det finaste er kanskje at dei framleis kjem. På besøk. Til meg.

Denne gongen sat vi fleire rundt bordet. Av mine 9 barnebarn var det dei 3 yngste som kom denne gangen. Chili con carne i tallerkenane, eg hadde kokt etter beste evne – og dei åt med god appetitt og akkurat passe mykje skryt. Nok til at eg trudde på det. Eller ville tru på det. Eg skrudde opp høyreapparatet – eg ville ikkje gå glipp av noko. Praten, latteren, tempoet i stemmene deira. Ungt, ope, fullt av framtid. Seinare, då dei andre hadde reist, var det berre Kristina og eg att. Vi spelte Ubongo. Eg tapte – sjølvsagt. Det gjer eg nesten alltid, og det har eg blitt ganske god til. Ho lo, men heldigvis saman med meg, ikkje av meg. Eg kunne jo ha håpa at ho let meg vinne, slik eg gjorde med henne då ho var lita. Men nei. Det har ho tydelegvis gløymt. Eller så tenkjer ho kanskje at eg har godt av å tapa litt. Det kan jo henda – eg er jo ein moden mann, godt rusta for nederlag. Trur eg. Ho køyrde meg ut på tur òg. Bak rattet – trygg og roleg, medan eg sat ved sida og kjende meg ivareteken. Det var noko i den stille omsorga, den ubestemte kjensla av å vera viktig, som gjorde sterkt inntrykk. Så reiste ho òg. Eg stod att i døra, slik eg alltid gjer. Vinka, kjende det stikke litt i brystet – det gode stikket, det som tyder at ein har noko å sakna. Eg sette meg ned att. Tok ein kopp kaffi. Og tenkte: Eg er rik. Rik på kjensler, på minne, på ungdommeleg energi som får stå og dirra litt i lufta sjølv etter at dei er borte. Det er godt å vera bestefar.

Hardanger i håret og pannekake i magen

Eg har alltid meint at Hardanger ikkje er ein stad, men ein tilstand . Du treng berre ein bil, litt bensin, og ein invitasjon frå folk som meiner deg vel, og vips! – du er på veg mot fjord, fjell og familietreff. Denne gongen var det Øystese som kalla, og eg svara som ein gammal hund på plystrelyd: med logrande hale og godtruande blikk, klar for alt frå kake, hamburger og fartøyvern. Turen over Kvamskogen var ei reise rett inn i eit postkort frå 1898 – med fjellvatn, lauvskog, små sel og eit blikk mot Hardangerfjorden som gjorde meg patriotisk på ein måte eg ikkje heilt forstod. Framme i Øystese venta familietreff, og for ein bukett! Gode folk, trivelege menneske, latter som smitta, og pannekaker som steikte på bålpanne.

Røyken sveipte gjennom praten med lukt av tyrived og svie i augo. Me åt, me lo, og me prøvde å ikkje få smørklattar på slekta Magnhild.

Neste post: Fartøyvernsenteret i Norheimsund – og deretter, for dei som ikkje visste betre: rotur. Eg vart plassert i ronja, ein fireæring av ein strandebarmar med stor personlegdom. Eg hadde ikkje årer, berre instinkt – og heldt meg fast bakpå som ein sjølvopptatt skutefant, medan ungdom hang etter i tau og ropte “Du klarar det” . Eg var djupt konsentrert men det var endå djupare i fjorden, trur eg. Og så: bading. For som 82-åring har ein kanskje ikkje så mykje å bevise, men desto meir å passe på. Likevel fann eg meg sjølv vadande uti vatnet – ikkje akkurat Michael Phelps, men heller ikkje redningsoppdrag. Trusa kom av og på att med ein viss dramatikk, men utan skade på verken ære eller helse. Sjølvtilliten overlevde, så vidt. Dagen etter bar det til fjells – til Kjepso, ein plass der ingen skulle tru at nokon kunne bu. Men der det bur faktisk nokon, viste det seg.

Utsikta var velsigna, stilla var heilag, og føtene mine var ganske ferdige. På heimatt turen stoppa me ved det legendariske gullfiskvatnet ovanfor Fyksesund. Vanskeleg å forstå namnet på det vatnet. For eg såg ingen gullfisk. Turen vidare blei heftig og fartsfull. Eg sat fremst i bilen som ein pensjonert konge på inspeksjon, medan jentene i baksetet hylte – av glede og redsel – for sjåføren hadde bestemt seg for at fartsgrenser er meir ei anbefaling enn ei regel. Det er merkeleg kor mykje ein gammal kropp kan hente inn på ei helg: litt røyk i håret, grillpannekake i magen, eit fjordbad, og ein rotur med lett panikk – og så kjenner du deg som ein versjon av deg sjølv frå hine hårde dagar, berre med meir ryggstøtte og mindre impulskontroll.Eg reiste heim med lukt av bål i håret, sand i skoen og smilet på snei. Eg vart fleire år yngre. Eller i alle fall pittelitt. Og det held for denne sommaren.