Når minnet har halveringstid

Som cand.real. med fysikk hovudfag, er eg opplært til å tru på bevaringslover. Energi kan ikkje oppstå eller forsvinna, han går berre over i nye former. Tyngdekrafta tek ikkje ferie. Eit atomnummer er det same på tysdag som på fredag.

I mange år jobba eg i team på tvers av landegrenser med å bygge akseleratorar for tunge atomkjernar.
Då var kravet den absolutte presisjon. Visst dukka det opp uventa fenomen, og visst måtte vi forkaste gamle teoriar når naturen viste oss noko nytt. Men det var alltid logisk. Det var fysikk. Viss noko gjekk gale, var det oftast ein teknisk feil – ikkje fordi maskina hadde "gløymt" kva ho skulle gjera, eller fordi ho hadde hatt ei dårleg natt.

Det var ei ryddig verd. Så vart eg pensjonist.

No lever eg midt i ein gjeng der skruane kanskje sit litt lausare enn før. Eg omgås flotte folk, vi er antikvariske skattar heile gjengen. Vi løyser verdsproblem over kaffikoppen og er skjønt samde om det meste. Men eg har oppdaga at informasjon blant oss over ein viss alder har ei forunderleg evne til å oppføre seg som ustabile isotopar: Han kan ha ekstremt kort halveringstid.

Det er fascinerande å observera. Ein avtale inngått klokka tolv, kan vere totalt fordampa klokka fire. Ikkje av vond vilje, men fordi naturen er rigga slik. Orden har ein lei tendens til å gli over i kaos heilt av seg sjølv.

Før ville eg blitt frustrert. Eg ville leita etter feilkjelda i systemet. Men så hugsar eg dei tretti åra eg stod i klasserommet.

Å undervise ungdom var å stå midt i ein orkan av energi. Det heldt meg ung, men det tvinga meg også til å sjå verda utan filter. Du kan ikkje bløffe ein 18-åring. Prøvde eg meg på ein halvvegs logikk, vart eg avslørt nådelaust. Der var det orden i kaoset: X var ukjend, men vi fann han til slutt. Fasiten fanst. Det var ein oase av logikk, og eg elska å sjå lyset gå opp i auga deira når brikkene stundom fall på plass. Mange saug til seg kunnskap, hjernane deira var ferske harddiskar klare for lagring.

No ser eg at livet har ein annan progresjon. Det er ikkje alltid så lett å finna den X-en lenger. Kanskje er det fordi harddisken vår rett og slett er full.

Men kanskje er det ikkje "feil" at vi gløymer heller. Kanskje er det berre naturen som fortel oss at vi skal
slappe av litt med detaljane. Som forskar måtte eg av og til bytte briller for å forstå nye fenomen. No har eg teke på meg aldersbrillene.

Gjennom dei ser eg at presisjon ikkje lenger er det viktigaste. Når minnet sviktar, må hjartet ta over. Vi må møte kvarandre med ei rausare hypotese: Det er ikkje så farleg om vi hugsar feil, så lenge vi vil kvarandre vel.

Mange er blitt mindre firkanta. Livet har slipt oss til, gjort oss rundare i kanten. Kanskje bommar vi litt på årstala og detaljane no, men du verda så mykje betre vi er blitt på å tole at ting er litt skeive.

Vi gløymer kanskje kva vi sa i går, men vi hugsar varmen frå eit smil. Den kjensla sit i kroppen mykje lenger enn alle verdsproblema vi løyste over kaffikoppen. Og det er kanskje den viktigaste naturlova av dei alle.

Altan-revolusjonen

Nokre idear kjem snikande. Andre kjem piskande i 25 m/s, rett i fleisen.

Historia om min nye, glasserte altan starta ikkje som ein interiørdraum. Den starta i midten av august. Ein slik dag der Vestlandet bestemmer seg for å levere heile nedbørsstatistikken på éin ettermiddag.

Eg hugsar eg stod der, i opninga til altandøra, og kjende regnet. Ikkje som eit lett yr, men som ein våt knyttneve. Vinden tok tak i dråpane og kasta dei heilt inn i fleisen på meg. Inne i stova. Då var det nok.

Ein kan ikkje ha det slik. Skal ein ha altan på desse kantar av landet, må ein tydelegvis ha vegger. Og tak. Og helst eit eige økosystem.

Eg resonnerte meg fram til ein klinkande klår implikasjon: Skal denne uteplassen nokon gong brukast til anna enn tørk av søkkvåte hagemøblar, må det glas til.

Som sagt, så gjort. Etter at ein del tusenlappar hadde skifta eigar, er dagen her. Nå skjer det.

Og kva er vel betre enn å sjå på at andre jobbar? Eg har rigga meg til i godstolen. Ute på tunet står ein svær kranbil. Det er alvor. Det er fagfolk. Dei ser ut som dei har gjort dette før, og det er jo betryggande.

Han eine karen tek seg ein røyk. Og det er her eg ser mitt snitt.

Eg har vore lærar. Eg veit at gulrot fungerer uendeleg mykje betre enn pisk. Så eg hentar ein stol og eit oskebeger, og set det diskré ut på altanen (den delen dei ikkje jobbar på enno).

Driv eg og korrumperer? Tja. Eg likar å kalle det strategisk tilrettelegging for auka arbeidsinnsats.

 Ein litenbonus. Eit signal om at "her vert de sett pris på". Eg håpar jo at denne vesle gesten sikrar at akkurat min altan blir den tettaste og finaste dei har montert i heile år.

Sjølv sit eg altså her som kvalitetskontrollør. Eg evaluerer undervegs. Prøver å bruke den gode, gamle 1 til 6-skalaen.

Begge karane er forresten bergensarar. Store i kjeften, men raske i snuen. Det er høg temperatur på diskusjonane dei imellom, men arbeidet går unna. Dei er effektive, det skal dei ha.

Karakteren så langt er pil opp for god bruk av vater.

Dette blir bra. Snart kan stormen berre ule så mykje han vil. Då skal eg sitje her ute. Tørr. Med ein kaffikopp. Og glise.

Når livet krev lakksko

​Då var den dagen her. Ein sånn dag som er sett av til å ta farvel. Har vore i Haugesund i dag, i gravferda til svogeren min.

​Ein kjenner det med ein gong ein tek på seg den svarte dressen. Det er alvor. Brylkremen er på plass, slipset strammar akkurat passeleg, og joggesko er bytta ut med svarte, blanke lakksko. Tradisjonar skal haldast ved like på ein dag som denne.

​I kyrkja var stemninga fin, men fatta. Som det skal vere. Eg fekk plass heilt framme. Greitt nok det, ein ser presten, og ein høyrer orda. Presten gjer jobben sin.

​Så var det salmane. Eg song med, så godt eg kunne. Og veit du kvifor? Jo, sjølvsagt for salmen si skuld, men og for å få løyst opp stemmebanda. Dei har vore i dvale. Eg har ikkje brukt stemma mi skikkeleg på fleire dagar. Har berre tusla rundt og småprata litt med kaffitraktaren om morgonen, og han svarar jo ikkje akkurat med høg røyst. Så eg var hes som ein kråke. Då gjer det godt å synge litt.

​Etterpå bar det ut. Eg gjekk bak kista og fekk bere ein krans. Det er vel det minste ein kan gjere. Eit siste følgje.

​Det slår ein jo, der ein går og tråkkar i desse fordømte lakkskoa som slett ikkje er laga for å gå med. Det er krevjande. Men der går ein, og tankane kjem: Han døydde. Eg lever vidare. Så enkelt, og så ufatteleg stort.

​Og no? No sit eg her. Livet går jo vidare, bokstaveleg tala. Eg er på reisefot heim att. Buss og båt. Akkurat no har eg ein ufrivillig pause på Leirvik. Klokka er 21.30. Ein time og tjue minutt venting.

​Kva gjer ein kar då? Jau, ein finn seg ein krok på Bakeriet Frugård og bestiller seg ei øl.

​Så no sit eg her med ein halvliter. Det er meir enn berre å slå i hel ventetida. Det blir eit slags stille, lite gravøl for meg sjølv. Medan eg ventar på båten, går tankane attende til svogeren min. Til det vi hadde i lag, alt det vi snakka om, og alt som no ikkje blir. Ein roleg skål, heilt aleine.

​Blogginnlegget er ferdig, og ølet er snart tomt. Eg har på sett og vis gravlagd ventetida òg.

​No ventar snøggbåten. Det skal bli godt å kome seg heim.

Kunsten å skru seg sjølv på plass

Søndag morgon. 

Eg står og steikar det daglege egget mitt. Det er oftast egg med steikte tomatar og kaviar til
min frukost. Når eg har besøk, fleskar eg til med bacon.

​Klokka på mikrobølgjeomnen viser ikkje det same som på mobilen. Eg et frukosten og irriterer meg heile tida over den klokka.

​Så tek eg meg saman. Ryddar av frukostbordet og skrur klokka tilbake ein time. Det er vintertid.

​Det kjennest rart. Litt som å få ein time av livet tilbake. Tenk om vi hadde skrudd klokka eit år tilbake. Tenk deg å vakne i dag tidleg, sjå på mobilen, og det står
26. oktober... i fjor.

​Panikk. Eg stormar ut på badet, glor meg i spegelen. Og håpar det beste.

​Men det er jo berre éin time. Og sjølv den timen er jo berre noko vi har funne på.

​Vi skrur på klokkene bakover. Som om universet bryr seg om eit klikk og to på mikroen min.

​Det heile er litt komisk. Vi prøver å kontrollere noko vi aldri kan fange.

​Tida er ein sosial konstruksjon – eit system me har laga for å halde orden på dagane våre. Vi deler tida inn i minutt og alarmar, som om ho er noko vi kan eige.

​Men tida er ikkje der ute. Ho er inni oss.

​Tida flyg når vi stressar. Ho forsvinn når vi er forelska.

​Og når vi verkeleg er til stades, kan ho nesten stoppe opp.

​Kvar haust seier folk: «Deilig, ein time ekstra søvn.»

​Sjølvsagt får vi ikkje noko ekstra. Vi berre låner ein time frå våren. Det er som å flytte ein stein frå éi lomme til den andre.

​Kanskje poenget ikkje er at klokka går seint, men at vi bør gjere det.

​At vi stoppar opp og kjenner at vi er her.

​Det er i kvardagen magien ligg.

Når eg set meg ned med ettermiddagskaffien og pinne-isen frå Royal... Då sluttar eg å sjå på klokka, og byrjar å sjå på isen. Eg ser korleis den vesle dråpen av vanilje slit seg laus og er på
nippet til å treffe fingrane mine. Ein evigheit går med til å bestemme om eg skal fange den med tunga eller la den falle. Det er i slike val tida bur. Kanskje er det ikkje timar vi lever i, men i talet på små kvardagsøyeblikk.

​Så ja, vi kan skru klokka.

​Men det er viktigare å skru oss sjølve på plass.

Ei heilt vanleg – uvanleg – veke som styreleiar

Det finst veker som går stille forbi, og så finst det veker som denne. Den typen veke der kaffikoppen aldri rekk å bli tom, og der telefonen ringer så ofte at eg til slutt tek den med eit lite sukk – og seier:

«Ja hallo, det er styreleiaren med kaffikoppen!»

For denne veka har det vore liv i Sameiget. Takstmenn på taket, forsikringsdamer på tråden, like blide som
solstrålar, sjølv om det bles og regnar, og arbeidsfolk som vil ha tilgang til dei mest uventa stadene.

Kommunen har vore innom også – med planar og samarbeid om beredskap. Dei har både skjema og pågangsmot. Og midt i alt fekk me spora opp heimesjukepleien, som i kampen mot eit uvêr som best kan skildrast som vassrett, i farten hadde klart å setje att nøklane i sjølve inngangsdøra. Ein ny, og kanskje litt vel offentleg, variant av «ein trygg stad».

Folk frys, andre er for varme, og eg har etter kvart forstått at det er mykje ein styreleiar skal halde styr på – frå røyr og reglar til relasjonar og reklamasjonar.

Men det er også noko fint i alt dette. Sameiget lever. Folk bryr seg. Og midt i støyen, latteren og alle «har du eit minutt?»-samtalane, ligg eit fellesskap som faktisk fungerer – på sitt heilt eigne vis.

Så ja, det har vore ei heftig veke. Men eg har trass alt framleis både det kvite håret og fleirfarga håpet i behold. Og det er kanskje det viktigaste i eit sameige – ja, etter nøklane, sjølvsagt.

Italia – der sjela dansar og sola sjeldan seier nei

Har du nokon gong pakka kofferten, sagt farvel til kvardagen og berre teke av? Eg meiner, verkeleg teke av – vekk frå alt som heiter plikter og rutiner.
Vel, det var det eg gjorde. Eg og mi gode venninne sette snuten mot solfylte Italia, langt vekk frå Husnes og eit liv i Amy sitt jerngrep. Amy fekk regjere fritt på dei nordlege breiddegradene medan me myste mot sola i Tolfa – ein fjellby som ligg dobbelt så høgt over havet som Kaldestadåsen. Og då meiner eg over Tyrrenhavet, ikkje over Husnesfjorden.

Flyet vårt, stolt merka Norwegian, landa mjukt på Fiumicino – eller Leonardo da Vinci, om du vil.

Ein framifrå plass å ta touchdown. Berre tre timar etter take-off frå Flesland, for å halde meg til piloten sitt vokabular. Så bar det rett ut av flyet og inn i den italienske kollektivtrafikken: to togreiser, ein til Trastevere og ein vidare til Civitavecchia. Det kan høyrest stressande ut, men det er eigentleg ei reise i seg sjølv – der du møter folk, ser landskapet skifte karakter, og kjenner spenninga stige for kvar meter du nærmar deg målet.

På stasjonen i Civitavecchia stod Lisa og Helge – våre gode vener frå Bergen og Tolfa. Korleis dei hamna der nede, er ei anna historie. Men for ein stad dei fann! Dei henta oss i ein velbrukt Fiat, ein skikkeleg klassikar, som frakta oss like oppunder Roccaen.

Denne majestetiske borga ligg på vulkanske bergartar, og ikkje langt unna kan ein bade i varme, mineralrike kjelder. Våre vener hadde lagt opp eit tett program, men det var fylt med alt det beste Italia kan by på: etruskiske borger, herlege strender, venlege menneske og himmelske måltid – både høgt oppe i borgene og nede ved sjøen. Helge og Lisa, som også har skrive bøker om kommunane mellom Roma og Toscana, var ikkje berre guider – dei var levande leksikon. Ein framifrå måte å oppleve eit land på.

Ein ting som overraska meg, var kor mange nordmenn som har funne vegen til Tolfa. 

Den norsk-italienske klubben i Tolfa er eit levande miljø av nordmenn og italienarar som har funne kvarandre i denne vakre fjellbyen. Klubben samlar både fastbuande og tilreisande nordmenn som har tilknyting til Tolfa, og fungerer som ein møteplass for kulturutveksling, språk, musikk, litteratur og – sjølvsagt – god mat og vin.

I samarbeid med lokale krefter arrangerer dei gjerne festar i det gamle klosteret, konsertar, foredrag, forfattarmøte og andre kulturelle samlingar der både norske og italienske tradisjonar får plass. Her kan du høyre Grieg og Bellini, eller smake fårikål ved sida av pasta med trøfler.

Mange av medlemmene kjem frå akademiske og kunstnarlege miljø i Noreg, og klubben har etter kvart
fått eit rykte som ein liten kulturbase for nordmenn i Lazio. Den er open og inkluderande, og gjer sitt til at Tolfa har fått ein heilt spesiell norsk-italiensk tone – ei blanding av fjellro og livsglede, raudvin og raudstrupe. Vi var med på ein fest der, som ikkje skal bli lett å gløyma. 

Edvard Vogt som var ein norsk, katolsk prest spela ei avgjerande rolle i omdanninga av det tidlegare nonneklosteret San Giuseppe i Tolfa til eit norsk-italienskt studiesenter. Han blei kjend for sitt arbeid med å avdekke politivold i Bergen på 1970- og 1980-talet. Han blei nærmast landsforvist frå Bergen av Bergens Tidende. I 1995 tok han initiativ til å etablere Centro Studi Italo-Norvegese a Tolfa, eit kulturelt og akademisk senter som fremjar samarbeid og kulturutveksling mellom Noreg og Italia.

Vogt samla ei gruppe menneske og organiserte kjøpet av det tidlegare klosteret, med hjelp frå lokale nøkkelpersonar. Senteret blei etablert som ei medlemsdreven forening med mål om å styrkje norsk og italiensk kulturutvikling. I dag fungerer det som eit levande knutepunkt for samarbeid, kulturutveksling, opplevingar og sosialt samvær.

Vi budde i eit hus som låg oppå den gamle bymuren i Tolfa. Det var eigd av ein professor emeritus i keltisk språk og litteratur ved UiO, og han blei ein god nabo. Han inviterte til kveldstreff med inkluderande,  filosofiske samtalar omkring religionar, om livet og om døden. Med raudvin i glaset og ein kongepuddel,  kalla Børre, ved sine  føter. Han var også  katolikk og poet. Slikt blir det mange refleksjonar og meiningsutvekslingar av.  Han blei også vår sjåfør til flyplassen på heimreisa – noko som i seg sjølv var eit lite eventyr.

Det vart tøffe espressoar på piazzaen, og rikeleg med raudvin frå bondens eigen vinkjellar. Livet smakte rett og slett annleis enn i Heiamyro.
Tolfa, som ligg i Lazio-regionen, byr på utsyn over dalar og åsar med olivenlundar og skog – berre eit steinkast frå Toscana. Ein kan ikkje anna enn å la seg forføra av landskapet.

Før me drog heimatt, vart det mykje kyss, klapp og klem. Eg fekk med meg heimelaga laurbærbladlikør av Lisa – den skal eg nyte på altanen på Husnes ein vakker dag, medan eg drøymer meg tilbake til Tolfa, den vesle fjellbyen som gav så mykje.

For det er noko med å reise vekk. Når du kjem heim att, ser du alt med nye auge – menneska, naturen, kvardagen. Kanskje er det difor me reiser, eigentleg: for å finne tilbake til oss sjølve, midt mellom fjell, olivenlundar og latteren frå gode vener.

Når Bergen byr opp til frotsing

Kven har sagt at frotsing berre handlar om å gå amok i godterihylla? Joda, eg kan gladleg innrømme at både Troika og Royal har ein høg og heilag plass i livet mitt – men det er så mykje meir å ta av. Ein kan frotse i kultur, der teater og konsertar fyller meg heilt opp. Ein kan frotse i natur, med fjell, fjordar og måneformørkingar – når dei stundom dukkar opp. Og ein kan frotse i kaffi, gjerne i godt selskap, der praten går like lett som kaffien. For meg handlar frotsing om å nyte litt meir enn nødvendig, utan å bry seg om dårleg samvit.

Eg trur livet er til for å nytast – ikkje berre med ispinnar og sjokolade, men i alle dei små og store opplevingane. Og i Bergen finst det alltid noko å ta av!

Bergen er stolt av seg sjølv – og det med rette. Bergenserane er flinke til å juble for kvarandre, både på

scenen og i salen. Den gode stemninga kjenner du fort, til dømes på Forum Scene med “Ei natt  forbi” med Eggum stemning. 

DNS er under oppussing, så teateret har flytta ut i byen. Eg møtte dei på Dikkedokken, i den gamle Kjødehallen, der skip ein gong blei til. Denne gongen blei det teater – og eg sjølv
fekk debutere med to replikkar! Tøffe greier.

Etterpå måtte eg roe nervane, og kva funkar betre enn fiskekaker hos Søstrene Hagelin? Perfekt medisin etter ein dag med scene og spotlight.

Etter teaterdebuten bar det vidare til Sotra, der eg besøkte bror min og svigerinna mi. Ny frotsing, eplekake, herlig krutkaffi og solskin.

Eg prøvde fiskelykka om kvelden, men fiskane hadde heilt andre planar. Eg venta også på den store “bloody moon” formørkinga – men ante berre ein heilt ordinær, grå skive på himmelen. Bak skyene. Pittelitt antiklimaks!

Men eg let meg ikkje knekke. Det blei kaffi og sjokoladekake med ein kristleg fetter av mi gode venninne. Og mens vi sat der over koppane, fekk eg høyre at han skulle ordne meg plass i himmelen – så lenge eg skikka meg vel. Alternativet snakka vi ikkje så mykje om.

Så der har du det: ein langweekend med teater, fisking , grå måne og himmelsk kaffi. Eg kallar det frotsing i Bergen – og det smakte godt.

Middagslur mot stemmerett

Det er valkamp. Å ja, eg merkar kampen både i sosiale og usosiale media. Men TV, podcaster og mobil kan eg jo skru av og på etter eige ønskje.Postkassa derimot er ikkje så enkel å ha med å gjera. Eg har limt på lappen eg fekk på posthuset: «Nei takk til uadressert reklame», seier den. Likevel blir blåe brosjyrar pressa inn som ubudne gjestar, skulle tru partia har fått frikort frå både folkeskikk og samtykkelappar. Kan ein verkeleg stemme på eit parti som ikkje klarer å lese/gir blaffen i ein slik klistrelapp? Eg vurderer å skru ned postkassa eller eller i det minste klemme sprekken igjen til valet er over.

No i sommar fekk vi samtykkelova. Ho handlar om noko heilt anna, men prinsippet er enkelt: ingen skal oppleve noko ufrivillig. Når eg set «Nei-takk»-lapp på postkassa, så tyder det at ikkje  noko slikt skal inn i den sprekken. Det er eigentleg ein forsiktig versjon av samtykkelova i praksis. Eg seier pent «takk, men nei takk». I senga held det med ein munnleg versjon, meiner lovsmedane. I postkassa verkar ingenting. Her blir brosjyrar stappa inn – politiske trojanske hestar, forkledde som «informasjon».

Og så dørklokka. Midt i middagsluren! To raudkledde står der, smilande og glade, og vil minne meg på å stemme. Jau takk, men eg er berre 82 – ikkje dement. Eg veit kor vallokalet ligg, og eg kan sjekke kalenderen sjølv. Eg klarer heilt fint å finne ut av det utan å vekkast frå middagsluren. Nokre dagar vurderer eg å demontere dørklokka for å handsame ubodne ringjingar.

Slik går kampen om makta i år, slik som i alle år: med nebb og klør, med dørbjeller og reklameinnstikk. Sperregrensa på 4 %? Jau då. Men kva med moralgrensa på 0 %? Den har visst fått dipensasjon.

Eg har alt førehandsstemt. Mest for å få fred, trudde eg. Men også for å kunne lene meg tilbake og nyte showet. Det kjennest som takeaway-demokrati: levert på førehand, utan kø, og med ekstra dipp av stillheit.

Likevel er det noko fint med alt maset òg. At folk faktisk bryr seg, at partia kjempar for kvar røyst, og at vi lever i eit land der dørklokka ringjer fordi nokon vil minne deg om retten til å delta. Dei kunne kanskje latt meg sove, men dei vil i det minste at eg skal vere vaken i stemmelokalet. “Eg har stemt”, seier eg. “Fint, og ha ein god dag”, seier dei.

Så sjølv om eg murrar, smiler eg litt òg. Demokrati handlar ikkje berre om å styra landet – det handlar om å vera med å bestemma. Og det er eigentleg verdt både ei postkasse med plagsame brosjyrar,  og ei uvøren dørbjelle. Sjølv middagsluren får ofrast for stemmeretten – men berre annakvart år.

Når tastaturet blir belønna med eit kyss

Denne veka har eg vore i tøff kamp mot både Altinn og Brønnøysundregistrene. Eg seier ikkje at eg er ein helt, men det føltest som å gå tre rundar i bokseringen mot ein tungvektsmeister i byråkrati. Eg la under meg den eine sakshandsamaren etter den andre – som dominobrikker fall dei, ein etter ein.

Men det verkeleg store oppgjeret kom då sjølvaste seksjonsleiaren entra ringen. Ho såg på meg over brillene, eg såg tilbake med mitt einøgde stålsyn, og så sette eg inn den avgjerande uppercutten. Etter den sa ho «Vi må vedgå at du har rett, og vi har gjordt feil"

Hurra! ropte eg til PC-en min, og i eit anfall av kjensler kysste eg tastaturet med tungeberøring midt på G-tasten. Eg kom ut av det levande, og med sigeren trygt i lomma. Ja, nesten som å springe maraton med bind for augo og likevel klare å krysse målstreken .

Og kva skjer når ein mann har seira over skjema, sakshandsamarar og digitale junglar? Jau – då dukkar sonen min Roar opp, ikkje med gull og røkelse, men med ein pose raudvin frå Polet. Dermed fekk vi feira siger’n på verdig vis: med glaset i handa, beina på bordet, og byråkratiet liggjande i kne.

Neste veke ventar fleire tak. Det er meldt møter på rad og rekke, og eg veit at nokre av dei kan vere like utfordrande som å finne ein ledig parkeringsplass i Bergen sentrum på ein regnfull dag i oktober. Men eg kjenner på ein slags indre ro – for når ein mann først har vunne ein duell mot sjølvaste Brønnøysundregistrene, då er sjølv kommunale møte berre som å klappe ein katt som ligg på fanget mitt og maler.

Så eg går hausten i møte med shorts på altanen, medan vepsen surrar svolten rundt føtene mine, og noravinden får legghåra til å flagre. «Tøffe gutar likar dette livet,» seier eg til meg sjølv, og smiler over at eg held koken i møte med byråkratiet. Med eit lite glas raudt ved sidan av veit eg at sta folk alltid vinn til slutt – og at ein god dose humor gjer hausten mykje varmare.

London leverer

              

Eg traff Churchill i The House of Commons. Han såg både myndig og røykesjuk ut, og eg mistenkjer at han hadde whiskyen trygt plassert i indrelomma. 

                                                                                         

På andre sida av rommet stod Maggi – eller “Jarnkvinna” som nokon kalla Margaret Thatcher for.  Begge to, kvar på sitt vis, dominerande representantar i si tid.

Eg og Magnhild (også kalla Maggi på hi sida av Nordsjøen) var i Metropolen ei lita veke og fekk anda inn atmosfæren nå rundt 5 år  etter Brexit. Britane slit nå, og for oss turistar blir det litt ekstra styr for å koma inn og ut av dette landet som har gjort seg endå meir utanfor enn gamlelandet vårt. Dei har ikkje brekt ryggen på Brexit, men ligg kanskje med nokre kramper i muskulaturen nedanfor kneet. Likevel står dei framleis oppreist – om enn i kneståande.

Vi budde i Bayswater, eit godt utgangspunkt for både t-bane, park og pub. Stampuben vår vart Victoria Pub – utan fotballskjermar og anna irrelevant støy – eit sjeldan funn i London.  

Nokre pubar eksiterar som før, medan andre ikkje er å finna, sjølv i heilt edru tilstand. Borgar og slott overlever ved å sleppe inn turistar for høge summar – summar som må gongast opp med nesten 14 før prisen i norske kroner gjev deg bakoversveis.

Vi åt både sakralt og nasjonalt – i St. Paul’s og i National Gallery. Mat som sikkert var både velsigna, nasjonalromantisert og multiprosisert.

Det vart lunch på Themsen og neglebiting i svevebanen over same elva – ei elv som glinsar i brun maisenna, med eit lite sus av at ho har opplevd meir enn ho fortel. 

Vi meska oss med grøn suppe i Covent Garden medan dansande musikarar spela Vivaldi, og ein operasongar framførte Pavarotti med ei bassrøyst så flott at Magnhild ville invitera han med i Loddefjordkoret, og ha han med på korseminar. 

Og så var det konserten, då. Obligatorisk for alle nordmenn i London.

Denne gongen vart det Starlight Express med musikk av Andrew Lloyd Webber – i Wembley Theatre, like ved tennisarenaen. Eit imponerande sceneshow der alle skodespelarane suste rundt på rulleskøyter i timesvis, i eit tempo og eit lydnivå som gjorde at Magnhild fekk øyrevoks på fingertuppane.

National Railways og The Tube fekk sin solide del av reisekassa. Utstyret i undergrunnen er i det store og heile gamalt – men gamalt skal ein ikkje kimse av. Det fungerer ofte.

Å sitje sidevegs i vogna og late som ein ikkje ser på dei tvers over, er krevjande. Men slik gjer ein det i London. Det er good behavior.

Særleg viktig er dette om du seint på kvelden plutseleg oppdagar at du sit åleine i vogna saman med ein skikkelse under mørk hette, med jernpiggar rundt handledda og ring i både nase og lepper. Då ser du ned, sit musestille og pustar fort – men lydlaust.

Det vart ei veke som tok pusten frå oss på mange slags vis. Kanskje var høgdepunktet siste dagen, då vi eigentleg berre skulle slentre rundt for å få tida til å gå før flyet gjekk: Covent Garden gav opplevingar for både gane, øyre og auge.

Og så kjøpte Magnhild is til meg – på Embankment.  Bare lekkert.

Slik endte vi opp, siste dagen i London, med kvar vår is, utan bråk, men med akkurat passe mykje engelsk sjel. Churchill stod framleis rakrygga i minnet, Jarnkvinna like skarp i blikket. 

Brexit eller ikkje – London held stand. Byen har si eiga evne til å blande det storslagne med det litt skranglete, akkurat som ein pubstol som har sett betre dagar, men som du ikkje vil bytte ut for alt i verda. 

Så vi drog heim att med hovudet fullt av lydar og lukter, og hjarta fullt av alt det som gjer at London aldri er feil.

    

På sporet av Winston

Eg pakkar kofferten med pass, mobiltelefon – og ein liten porsjon frekk optimisme. Målet for turen er London, men eg har eigentleg større planarar enn berre å sjå Big Ben. Eg håpar å møta Winston Churchill. Eller, om ikkje han har tid, kanskje sjefen hans.

Henrik den åttande reknar eg ikkje med å treffa. Han er vel allereie oppteken med å bytta koner eller posera for nokre overbetalte malarar. Men eg kunne gjerne invitert han til ei lita pratestund i Drivhuset her heime. Litt té, kanskje – men for Winston må eg sjølvsagt finna fram whiskyen.

Eg har byrja og førebu meg grundig. I tilfelle eg faktisk møter Churchill, har eg øvd meg på å seia «We shall fight on the beaches» utan å høyrest ut som eg har fått ein peanøtt på  i halsen. Eg vurderer også å kjøpa meg ein liten bowlerhatt – men er redd eg berre kjem til å sjå ut som ein bortkomen turist som har gått feil og hamna i eit kostymelag.

Pakkinga går føre seg etter prinsippet «alt kan koma til nytte». Det betyr at kofferten allereie inneheld ein regnfrakk (obligatorisk i London), eit par komfortable sko (for å springa etter dobbeltdekkarbussar), og ei notatblokk – til å skriva ned alt som skjer i tilfelle eg endar opp på pub med Boris Johnson.

Eg har også sett av tid til ein tur i svevebanen over Themsen. Derifrå har eg tenkt å speida etter Winston. Kanskje ser han meg og tek til seg Franklin D. Roosevelt sine ord frå 16. september 1942: “If there is anyone who still wonders why this war is being fought... let him look to Norway.” Eg trur han ville gjort desse orda til sine eigne – berre fordi han ser denne sta nordmannen med bowlerhatt som står der og vinkar.

Og sidan eg først er i London, kunne eg tusla innom Abbey Road og nynna på Beatles sitt Here Comes the Sun, som George Harrison skreiv på våren 1969 i Eric Claptons hage etter ei lang vinter med bandproblem og tidleg vårsol.

Men det er ikkje alt: Der, midt på fortauet, går eg – Gunnar – hand i hand med sjølvaste Vera Lynn, og ropar ut som sjølvaste A-ha: Take on Me. Ho svarar med We`ll meet again mens ho forsvinn bak Brick Wall i Abbey Road.

 Det blir ein tur med både høge ambisjonar og låge odds. Men om eg ikkje møter Churchill, sjefen hans eller Henrik den åttande, så har eg alltid Drivhuset. Der kan eg servera té og visa fram kvinnfolk for Henrik VIII, whisky til Winston – og ein god dose småprat til kven som helst som måtte finna vegen inn. Skulle Winston forvilla seg til mitt nabolag ein dag, trur eg han ville lika seg. Og om ikkje, ja… då får eg berre drikka opp whiskyen sjølv og setja glasa trygt tilbake i skapet. Dei kan venta til neste gong London kjem til meg.

Kvitvin og etterklang

Eg sit åleine på altanen. Glaset med kvitvin står halvfullt – eller halvtomt, alt etter dagsform og filosofisk innstilling – og lufta har ein sånn ro som kjem når huset har vore fullt av liv, og plutseleg ikkje er det lenger.

For berre ei stund sidan var her latter og lått. Eg har hatt besøk av jentene mine – dotter og barnebarn, fleire generasjonar med livsglede, tydelege meiningar og varme smil. Eg seier jentene mine med eit visst alvor. For sjølv om eg ikkje eig dei, så bur dei i hjartet mitt på ein måte som berre dei kan.

Slikt gjer noko med ein. Det var ikkje store programmet – litt prat, litt mat, ein is som nesten smeltar i juli- varmen her på altanen i Seniorsenteret.  Men det var ekte. Og det gjer meg mildt oppløfta. Dei unge pustar liv i gamle minner. Iblant tenkjer eg: "Eg var jo slik eg òg – ein gong."

Eg hugsar den tida då eg sprang, bar, planla såg framover med ein sjølvsagt idé om at alt låg føre meg. No ser eg mest attende. Men det er ikkje berre vemod i det – det er òg glede. Eg har noko å sjå tilbake på. Det har vore levd, alt dette.

Ingen spør meg lenger om kvifor håret mitt er kvitt. Det er ingen mysterium. Det kjem av vêr, vind, gener, erfaring – og litt ungar, for å vere ærleg. Det kjem av å ha elska og mista, ledd og levd, og stått i storm utan å gå heilt skeiv.

Når dei har gått, dei yngre og dei større, og det blir stilt i huset att, kjem det ein slags etterklang. Eg kallar det ikkje einsemd – det er meir som ein stille ettersmak av noko godt. Eg treng det. Eg smattar på minna som ein god vin, og tenkjer at det er godt å vere den som får besøk. Og endå betre: den som blir hugsa.

Eg reiser meg etter kvart. Glaset er tomt no. Eg vaskar ikkje opp med det same – det får stå som eit vitne om at livet var innom, også i dag.

Stunder som varer lenger enn besøket

Dei er vaksne no, barnebarna mine. Tida har gjort det ho alltid gjer – rusla vidare, litt for fort, medan eg stod att og lurte på kor det blei av dei små hendene som klatra opp i fanget mitt. No har dei førarkort og eigne bilar. Og det kjennest både rart og vakkert. Men det finaste er kanskje at dei framleis kjem. På besøk. Til meg.

Denne gongen sat vi fleire rundt bordet. Av mine 9 barnebarn var det dei 3 yngste som kom denne gangen. Chili con carne i tallerkenane, eg hadde kokt etter beste evne – og dei åt med god appetitt og akkurat passe mykje skryt. Nok til at eg trudde på det. Eller ville tru på det. Eg skrudde opp høyreapparatet – eg ville ikkje gå glipp av noko. Praten, latteren, tempoet i stemmene deira. Ungt, ope, fullt av framtid. Seinare, då dei andre hadde reist, var det berre Kristina og eg att. Vi spelte Ubongo. Eg tapte – sjølvsagt. Det gjer eg nesten alltid, og det har eg blitt ganske god til. Ho lo, men heldigvis saman med meg, ikkje av meg. Eg kunne jo ha håpa at ho let meg vinne, slik eg gjorde med henne då ho var lita. Men nei. Det har ho tydelegvis gløymt. Eller så tenkjer ho kanskje at eg har godt av å tapa litt. Det kan jo henda – eg er jo ein moden mann, godt rusta for nederlag. Trur eg. Ho køyrde meg ut på tur òg. Bak rattet – trygg og roleg, medan eg sat ved sida og kjende meg ivareteken. Det var noko i den stille omsorga, den ubestemte kjensla av å vera viktig, som gjorde sterkt inntrykk. Så reiste ho òg. Eg stod att i døra, slik eg alltid gjer. Vinka, kjende det stikke litt i brystet – det gode stikket, det som tyder at ein har noko å sakna. Eg sette meg ned att. Tok ein kopp kaffi. Og tenkte: Eg er rik. Rik på kjensler, på minne, på ungdommeleg energi som får stå og dirra litt i lufta sjølv etter at dei er borte. Det er godt å vera bestefar.

Hardanger i håret og pannekake i magen

Eg har alltid meint at Hardanger ikkje er ein stad, men ein tilstand . Du treng berre ein bil, litt bensin, og ein invitasjon frå folk som meiner deg vel, og vips! – du er på veg mot fjord, fjell og familietreff. Denne gongen var det Øystese som kalla, og eg svara som ein gammal hund på plystrelyd: med logrande hale og godtruande blikk, klar for alt frå kake, hamburger og fartøyvern. Turen over Kvamskogen var ei reise rett inn i eit postkort frå 1898 – med fjellvatn, lauvskog, små sel og eit blikk mot Hardangerfjorden som gjorde meg patriotisk på ein måte eg ikkje heilt forstod. Framme i Øystese venta familietreff, og for ein bukett! Gode folk, trivelege menneske, latter som smitta, og pannekaker som steikte på bålpanne.

Røyken sveipte gjennom praten med lukt av tyrived og svie i augo. Me åt, me lo, og me prøvde å ikkje få smørklattar på slekta Magnhild.

Neste post: Fartøyvernsenteret i Norheimsund – og deretter, for dei som ikkje visste betre: rotur. Eg vart plassert i ronja, ein fireæring av ein strandebarmar med stor personlegdom. Eg hadde ikkje årer, berre instinkt – og heldt meg fast bakpå som ein sjølvopptatt skutefant, medan ungdom hang etter i tau og ropte “Du klarar det” . Eg var djupt konsentrert men det var endå djupare i fjorden, trur eg. Og så: bading. For som 82-åring har ein kanskje ikkje så mykje å bevise, men desto meir å passe på. Likevel fann eg meg sjølv vadande uti vatnet – ikkje akkurat Michael Phelps, men heller ikkje redningsoppdrag. Trusa kom av og på att med ein viss dramatikk, men utan skade på verken ære eller helse. Sjølvtilliten overlevde, så vidt. Dagen etter bar det til fjells – til Kjepso, ein plass der ingen skulle tru at nokon kunne bu. Men der det bur faktisk nokon, viste det seg.

Utsikta var velsigna, stilla var heilag, og føtene mine var ganske ferdige. På heimatt turen stoppa me ved det legendariske gullfiskvatnet ovanfor Fyksesund. Vanskeleg å forstå namnet på det vatnet. For eg såg ingen gullfisk. Turen vidare blei heftig og fartsfull. Eg sat fremst i bilen som ein pensjonert konge på inspeksjon, medan jentene i baksetet hylte – av glede og redsel – for sjåføren hadde bestemt seg for at fartsgrenser er meir ei anbefaling enn ei regel. Det er merkeleg kor mykje ein gammal kropp kan hente inn på ei helg: litt røyk i håret, grillpannekake i magen, eit fjordbad, og ein rotur med lett panikk – og så kjenner du deg som ein versjon av deg sjølv frå hine hårde dagar, berre med meir ryggstøtte og mindre impulskontroll.Eg reiste heim med lukt av bål i håret, sand i skoen og smilet på snei. Eg vart fleire år yngre. Eller i alle fall pittelitt. Og det held for denne sommaren.