Når minnet har halveringstid

Som cand.real. med fysikk hovudfag, er eg opplært til å tru på bevaringslover. Energi kan ikkje oppstå eller forsvinna, han går berre over i nye former. Tyngdekrafta tek ikkje ferie. Eit atomnummer er det same på tysdag som på fredag.

I mange år jobba eg i team på tvers av landegrenser med å bygge akseleratorar for tunge atomkjernar.
Då var kravet den absolutte presisjon. Visst dukka det opp uventa fenomen, og visst måtte vi forkaste gamle teoriar når naturen viste oss noko nytt. Men det var alltid logisk. Det var fysikk. Viss noko gjekk gale, var det oftast ein teknisk feil – ikkje fordi maskina hadde "gløymt" kva ho skulle gjera, eller fordi ho hadde hatt ei dårleg natt.

Det var ei ryddig verd. Så vart eg pensjonist.

No lever eg midt i ein gjeng der skruane kanskje sit litt lausare enn før. Eg omgås flotte folk, vi er antikvariske skattar heile gjengen. Vi løyser verdsproblem over kaffikoppen og er skjønt samde om det meste. Men eg har oppdaga at informasjon blant oss over ein viss alder har ei forunderleg evne til å oppføre seg som ustabile isotopar: Han kan ha ekstremt kort halveringstid.

Det er fascinerande å observera. Ein avtale inngått klokka tolv, kan vere totalt fordampa klokka fire. Ikkje av vond vilje, men fordi naturen er rigga slik. Orden har ein lei tendens til å gli over i kaos heilt av seg sjølv.

Før ville eg blitt frustrert. Eg ville leita etter feilkjelda i systemet. Men så hugsar eg dei tretti åra eg stod i klasserommet.

Å undervise ungdom var å stå midt i ein orkan av energi. Det heldt meg ung, men det tvinga meg også til å sjå verda utan filter. Du kan ikkje bløffe ein 18-åring. Prøvde eg meg på ein halvvegs logikk, vart eg avslørt nådelaust. Der var det orden i kaoset: X var ukjend, men vi fann han til slutt. Fasiten fanst. Det var ein oase av logikk, og eg elska å sjå lyset gå opp i auga deira når brikkene stundom fall på plass. Mange saug til seg kunnskap, hjernane deira var ferske harddiskar klare for lagring.

No ser eg at livet har ein annan progresjon. Det er ikkje alltid så lett å finna den X-en lenger. Kanskje er det fordi harddisken vår rett og slett er full.

Men kanskje er det ikkje "feil" at vi gløymer heller. Kanskje er det berre naturen som fortel oss at vi skal
slappe av litt med detaljane. Som forskar måtte eg av og til bytte briller for å forstå nye fenomen. No har eg teke på meg aldersbrillene.

Gjennom dei ser eg at presisjon ikkje lenger er det viktigaste. Når minnet sviktar, må hjartet ta over. Vi må møte kvarandre med ei rausare hypotese: Det er ikkje så farleg om vi hugsar feil, så lenge vi vil kvarandre vel.

Mange er blitt mindre firkanta. Livet har slipt oss til, gjort oss rundare i kanten. Kanskje bommar vi litt på årstala og detaljane no, men du verda så mykje betre vi er blitt på å tole at ting er litt skeive.

Vi gløymer kanskje kva vi sa i går, men vi hugsar varmen frå eit smil. Den kjensla sit i kroppen mykje lenger enn alle verdsproblema vi løyste over kaffikoppen. Og det er kanskje den viktigaste naturlova av dei alle.

Altan-revolusjonen

Nokre idear kjem snikande. Andre kjem piskande i 25 m/s, rett i fleisen.

Historia om min nye, glasserte altan starta ikkje som ein interiørdraum. Den starta i midten av august. Ein slik dag der Vestlandet bestemmer seg for å levere heile nedbørsstatistikken på éin ettermiddag.

Eg hugsar eg stod der, i opninga til altandøra, og kjende regnet. Ikkje som eit lett yr, men som ein våt knyttneve. Vinden tok tak i dråpane og kasta dei heilt inn i fleisen på meg. Inne i stova. Då var det nok.

Ein kan ikkje ha det slik. Skal ein ha altan på desse kantar av landet, må ein tydelegvis ha vegger. Og tak. Og helst eit eige økosystem.

Eg resonnerte meg fram til ein klinkande klår implikasjon: Skal denne uteplassen nokon gong brukast til anna enn tørk av søkkvåte hagemøblar, må det glas til.

Som sagt, så gjort. Etter at ein del tusenlappar hadde skifta eigar, er dagen her. Nå skjer det.

Og kva er vel betre enn å sjå på at andre jobbar? Eg har rigga meg til i godstolen. Ute på tunet står ein svær kranbil. Det er alvor. Det er fagfolk. Dei ser ut som dei har gjort dette før, og det er jo betryggande.

Han eine karen tek seg ein røyk. Og det er her eg ser mitt snitt.

Eg har vore lærar. Eg veit at gulrot fungerer uendeleg mykje betre enn pisk. Så eg hentar ein stol og eit oskebeger, og set det diskré ut på altanen (den delen dei ikkje jobbar på enno).

Driv eg og korrumperer? Tja. Eg likar å kalle det strategisk tilrettelegging for auka arbeidsinnsats.

 Ein litenbonus. Eit signal om at "her vert de sett pris på". Eg håpar jo at denne vesle gesten sikrar at akkurat min altan blir den tettaste og finaste dei har montert i heile år.

Sjølv sit eg altså her som kvalitetskontrollør. Eg evaluerer undervegs. Prøver å bruke den gode, gamle 1 til 6-skalaen.

Begge karane er forresten bergensarar. Store i kjeften, men raske i snuen. Det er høg temperatur på diskusjonane dei imellom, men arbeidet går unna. Dei er effektive, det skal dei ha.

Karakteren så langt er pil opp for god bruk av vater.

Dette blir bra. Snart kan stormen berre ule så mykje han vil. Då skal eg sitje her ute. Tørr. Med ein kaffikopp. Og glise.

Når livet krev lakksko

​Då var den dagen her. Ein sånn dag som er sett av til å ta farvel. Har vore i Haugesund i dag, i gravferda til svogeren min.

​Ein kjenner det med ein gong ein tek på seg den svarte dressen. Det er alvor. Brylkremen er på plass, slipset strammar akkurat passeleg, og joggesko er bytta ut med svarte, blanke lakksko. Tradisjonar skal haldast ved like på ein dag som denne.

​I kyrkja var stemninga fin, men fatta. Som det skal vere. Eg fekk plass heilt framme. Greitt nok det, ein ser presten, og ein høyrer orda. Presten gjer jobben sin.

​Så var det salmane. Eg song med, så godt eg kunne. Og veit du kvifor? Jo, sjølvsagt for salmen si skuld, men og for å få løyst opp stemmebanda. Dei har vore i dvale. Eg har ikkje brukt stemma mi skikkeleg på fleire dagar. Har berre tusla rundt og småprata litt med kaffitraktaren om morgonen, og han svarar jo ikkje akkurat med høg røyst. Så eg var hes som ein kråke. Då gjer det godt å synge litt.

​Etterpå bar det ut. Eg gjekk bak kista og fekk bere ein krans. Det er vel det minste ein kan gjere. Eit siste følgje.

​Det slår ein jo, der ein går og tråkkar i desse fordømte lakkskoa som slett ikkje er laga for å gå med. Det er krevjande. Men der går ein, og tankane kjem: Han døydde. Eg lever vidare. Så enkelt, og så ufatteleg stort.

​Og no? No sit eg her. Livet går jo vidare, bokstaveleg tala. Eg er på reisefot heim att. Buss og båt. Akkurat no har eg ein ufrivillig pause på Leirvik. Klokka er 21.30. Ein time og tjue minutt venting.

​Kva gjer ein kar då? Jau, ein finn seg ein krok på Bakeriet Frugård og bestiller seg ei øl.

​Så no sit eg her med ein halvliter. Det er meir enn berre å slå i hel ventetida. Det blir eit slags stille, lite gravøl for meg sjølv. Medan eg ventar på båten, går tankane attende til svogeren min. Til det vi hadde i lag, alt det vi snakka om, og alt som no ikkje blir. Ein roleg skål, heilt aleine.

​Blogginnlegget er ferdig, og ølet er snart tomt. Eg har på sett og vis gravlagd ventetida òg.

​No ventar snøggbåten. Det skal bli godt å kome seg heim.

Kunsten å skru seg sjølv på plass

Søndag morgon. 

Eg står og steikar det daglege egget mitt. Det er oftast egg med steikte tomatar og kaviar til
min frukost. Når eg har besøk, fleskar eg til med bacon.

​Klokka på mikrobølgjeomnen viser ikkje det same som på mobilen. Eg et frukosten og irriterer meg heile tida over den klokka.

​Så tek eg meg saman. Ryddar av frukostbordet og skrur klokka tilbake ein time. Det er vintertid.

​Det kjennest rart. Litt som å få ein time av livet tilbake. Tenk om vi hadde skrudd klokka eit år tilbake. Tenk deg å vakne i dag tidleg, sjå på mobilen, og det står
26. oktober... i fjor.

​Panikk. Eg stormar ut på badet, glor meg i spegelen. Og håpar det beste.

​Men det er jo berre éin time. Og sjølv den timen er jo berre noko vi har funne på.

​Vi skrur på klokkene bakover. Som om universet bryr seg om eit klikk og to på mikroen min.

​Det heile er litt komisk. Vi prøver å kontrollere noko vi aldri kan fange.

​Tida er ein sosial konstruksjon – eit system me har laga for å halde orden på dagane våre. Vi deler tida inn i minutt og alarmar, som om ho er noko vi kan eige.

​Men tida er ikkje der ute. Ho er inni oss.

​Tida flyg når vi stressar. Ho forsvinn når vi er forelska.

​Og når vi verkeleg er til stades, kan ho nesten stoppe opp.

​Kvar haust seier folk: «Deilig, ein time ekstra søvn.»

​Sjølvsagt får vi ikkje noko ekstra. Vi berre låner ein time frå våren. Det er som å flytte ein stein frå éi lomme til den andre.

​Kanskje poenget ikkje er at klokka går seint, men at vi bør gjere det.

​At vi stoppar opp og kjenner at vi er her.

​Det er i kvardagen magien ligg.

Når eg set meg ned med ettermiddagskaffien og pinne-isen frå Royal... Då sluttar eg å sjå på klokka, og byrjar å sjå på isen. Eg ser korleis den vesle dråpen av vanilje slit seg laus og er på
nippet til å treffe fingrane mine. Ein evigheit går med til å bestemme om eg skal fange den med tunga eller la den falle. Det er i slike val tida bur. Kanskje er det ikkje timar vi lever i, men i talet på små kvardagsøyeblikk.

​Så ja, vi kan skru klokka.

​Men det er viktigare å skru oss sjølve på plass.

Ei heilt vanleg – uvanleg – veke som styreleiar

Det finst veker som går stille forbi, og så finst det veker som denne. Den typen veke der kaffikoppen aldri rekk å bli tom, og der telefonen ringer så ofte at eg til slutt tek den med eit lite sukk – og seier:

«Ja hallo, det er styreleiaren med kaffikoppen!»

For denne veka har det vore liv i Sameiget. Takstmenn på taket, forsikringsdamer på tråden, like blide som
solstrålar, sjølv om det bles og regnar, og arbeidsfolk som vil ha tilgang til dei mest uventa stadene.

Kommunen har vore innom også – med planar og samarbeid om beredskap. Dei har både skjema og pågangsmot. Og midt i alt fekk me spora opp heimesjukepleien, som i kampen mot eit uvêr som best kan skildrast som vassrett, i farten hadde klart å setje att nøklane i sjølve inngangsdøra. Ein ny, og kanskje litt vel offentleg, variant av «ein trygg stad».

Folk frys, andre er for varme, og eg har etter kvart forstått at det er mykje ein styreleiar skal halde styr på – frå røyr og reglar til relasjonar og reklamasjonar.

Men det er også noko fint i alt dette. Sameiget lever. Folk bryr seg. Og midt i støyen, latteren og alle «har du eit minutt?»-samtalane, ligg eit fellesskap som faktisk fungerer – på sitt heilt eigne vis.

Så ja, det har vore ei heftig veke. Men eg har trass alt framleis både det kvite håret og fleirfarga håpet i behold. Og det er kanskje det viktigaste i eit sameige – ja, etter nøklane, sjølvsagt.

Italia – der sjela dansar og sola sjeldan seier nei

Har du nokon gong pakka kofferten, sagt farvel til kvardagen og berre teke av? Eg meiner, verkeleg teke av – vekk frå alt som heiter plikter og rutiner.
Vel, det var det eg gjorde. Eg og mi gode venninne sette snuten mot solfylte Italia, langt vekk frå Husnes og eit liv i Amy sitt jerngrep. Amy fekk regjere fritt på dei nordlege breiddegradene medan me myste mot sola i Tolfa – ein fjellby som ligg dobbelt så høgt over havet som Kaldestadåsen. Og då meiner eg over Tyrrenhavet, ikkje over Husnesfjorden.

Flyet vårt, stolt merka Norwegian, landa mjukt på Fiumicino – eller Leonardo da Vinci, om du vil.

Ein framifrå plass å ta touchdown. Berre tre timar etter take-off frå Flesland, for å halde meg til piloten sitt vokabular. Så bar det rett ut av flyet og inn i den italienske kollektivtrafikken: to togreiser, ein til Trastevere og ein vidare til Civitavecchia. Det kan høyrest stressande ut, men det er eigentleg ei reise i seg sjølv – der du møter folk, ser landskapet skifte karakter, og kjenner spenninga stige for kvar meter du nærmar deg målet.

På stasjonen i Civitavecchia stod Lisa og Helge – våre gode vener frå Bergen og Tolfa. Korleis dei hamna der nede, er ei anna historie. Men for ein stad dei fann! Dei henta oss i ein velbrukt Fiat, ein skikkeleg klassikar, som frakta oss like oppunder Roccaen.

Denne majestetiske borga ligg på vulkanske bergartar, og ikkje langt unna kan ein bade i varme, mineralrike kjelder. Våre vener hadde lagt opp eit tett program, men det var fylt med alt det beste Italia kan by på: etruskiske borger, herlege strender, venlege menneske og himmelske måltid – både høgt oppe i borgene og nede ved sjøen. Helge og Lisa, som også har skrive bøker om kommunane mellom Roma og Toscana, var ikkje berre guider – dei var levande leksikon. Ein framifrå måte å oppleve eit land på.

Ein ting som overraska meg, var kor mange nordmenn som har funne vegen til Tolfa. 

Den norsk-italienske klubben i Tolfa er eit levande miljø av nordmenn og italienarar som har funne kvarandre i denne vakre fjellbyen. Klubben samlar både fastbuande og tilreisande nordmenn som har tilknyting til Tolfa, og fungerer som ein møteplass for kulturutveksling, språk, musikk, litteratur og – sjølvsagt – god mat og vin.

I samarbeid med lokale krefter arrangerer dei gjerne festar i det gamle klosteret, konsertar, foredrag, forfattarmøte og andre kulturelle samlingar der både norske og italienske tradisjonar får plass. Her kan du høyre Grieg og Bellini, eller smake fårikål ved sida av pasta med trøfler.

Mange av medlemmene kjem frå akademiske og kunstnarlege miljø i Noreg, og klubben har etter kvart
fått eit rykte som ein liten kulturbase for nordmenn i Lazio. Den er open og inkluderande, og gjer sitt til at Tolfa har fått ein heilt spesiell norsk-italiensk tone – ei blanding av fjellro og livsglede, raudvin og raudstrupe. Vi var med på ein fest der, som ikkje skal bli lett å gløyma. 

Edvard Vogt som var ein norsk, katolsk prest spela ei avgjerande rolle i omdanninga av det tidlegare nonneklosteret San Giuseppe i Tolfa til eit norsk-italienskt studiesenter. Han blei kjend for sitt arbeid med å avdekke politivold i Bergen på 1970- og 1980-talet. Han blei nærmast landsforvist frå Bergen av Bergens Tidende. I 1995 tok han initiativ til å etablere Centro Studi Italo-Norvegese a Tolfa, eit kulturelt og akademisk senter som fremjar samarbeid og kulturutveksling mellom Noreg og Italia.

Vogt samla ei gruppe menneske og organiserte kjøpet av det tidlegare klosteret, med hjelp frå lokale nøkkelpersonar. Senteret blei etablert som ei medlemsdreven forening med mål om å styrkje norsk og italiensk kulturutvikling. I dag fungerer det som eit levande knutepunkt for samarbeid, kulturutveksling, opplevingar og sosialt samvær.

Vi budde i eit hus som låg oppå den gamle bymuren i Tolfa. Det var eigd av ein professor emeritus i keltisk språk og litteratur ved UiO, og han blei ein god nabo. Han inviterte til kveldstreff med inkluderande,  filosofiske samtalar omkring religionar, om livet og om døden. Med raudvin i glaset og ein kongepuddel,  kalla Børre, ved sine  føter. Han var også  katolikk og poet. Slikt blir det mange refleksjonar og meiningsutvekslingar av.  Han blei også vår sjåfør til flyplassen på heimreisa – noko som i seg sjølv var eit lite eventyr.

Det vart tøffe espressoar på piazzaen, og rikeleg med raudvin frå bondens eigen vinkjellar. Livet smakte rett og slett annleis enn i Heiamyro.
Tolfa, som ligg i Lazio-regionen, byr på utsyn over dalar og åsar med olivenlundar og skog – berre eit steinkast frå Toscana. Ein kan ikkje anna enn å la seg forføra av landskapet.

Før me drog heimatt, vart det mykje kyss, klapp og klem. Eg fekk med meg heimelaga laurbærbladlikør av Lisa – den skal eg nyte på altanen på Husnes ein vakker dag, medan eg drøymer meg tilbake til Tolfa, den vesle fjellbyen som gav så mykje.

For det er noko med å reise vekk. Når du kjem heim att, ser du alt med nye auge – menneska, naturen, kvardagen. Kanskje er det difor me reiser, eigentleg: for å finne tilbake til oss sjølve, midt mellom fjell, olivenlundar og latteren frå gode vener.

Når Bergen byr opp til frotsing

Kven har sagt at frotsing berre handlar om å gå amok i godterihylla? Joda, eg kan gladleg innrømme at både Troika og Royal har ein høg og heilag plass i livet mitt – men det er så mykje meir å ta av. Ein kan frotse i kultur, der teater og konsertar fyller meg heilt opp. Ein kan frotse i natur, med fjell, fjordar og måneformørkingar – når dei stundom dukkar opp. Og ein kan frotse i kaffi, gjerne i godt selskap, der praten går like lett som kaffien. For meg handlar frotsing om å nyte litt meir enn nødvendig, utan å bry seg om dårleg samvit.

Eg trur livet er til for å nytast – ikkje berre med ispinnar og sjokolade, men i alle dei små og store opplevingane. Og i Bergen finst det alltid noko å ta av!

Bergen er stolt av seg sjølv – og det med rette. Bergenserane er flinke til å juble for kvarandre, både på

scenen og i salen. Den gode stemninga kjenner du fort, til dømes på Forum Scene med “Ei natt  forbi” med Eggum stemning. 

DNS er under oppussing, så teateret har flytta ut i byen. Eg møtte dei på Dikkedokken, i den gamle Kjødehallen, der skip ein gong blei til. Denne gongen blei det teater – og eg sjølv
fekk debutere med to replikkar! Tøffe greier.

Etterpå måtte eg roe nervane, og kva funkar betre enn fiskekaker hos Søstrene Hagelin? Perfekt medisin etter ein dag med scene og spotlight.

Etter teaterdebuten bar det vidare til Sotra, der eg besøkte bror min og svigerinna mi. Ny frotsing, eplekake, herlig krutkaffi og solskin.

Eg prøvde fiskelykka om kvelden, men fiskane hadde heilt andre planar. Eg venta også på den store “bloody moon” formørkinga – men ante berre ein heilt ordinær, grå skive på himmelen. Bak skyene. Pittelitt antiklimaks!

Men eg let meg ikkje knekke. Det blei kaffi og sjokoladekake med ein kristleg fetter av mi gode venninne. Og mens vi sat der over koppane, fekk eg høyre at han skulle ordne meg plass i himmelen – så lenge eg skikka meg vel. Alternativet snakka vi ikkje så mykje om.

Så der har du det: ein langweekend med teater, fisking , grå måne og himmelsk kaffi. Eg kallar det frotsing i Bergen – og det smakte godt.